Η ΥΛΗ ΣΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

Α. ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: Μονάδες 40

21, 23, 24, 25, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 34, 36, 37, 38, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49.

Β. Γραμματική: Μονάδες 30

1.       Τα ουσιαστικά

ð       Α΄ κλίσης         (π.χ. mensa, -ae + Τo αρσενικό poeta, -ae) 

ð       Β΄ κλίσης         (αρσενικά σε –us         π.χ. dominus, -i, (deus, -i, locus,-i, filius, -ii)

                             αρσενικά σε – er         π.χ. ager, agri // puer, pueri // vir, viri

                             ουδέτερα σε –um         π.χ. donum, -i )

ð       Γ΄ κλίσης          (αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα + εξαιρέσεις)

ð       Δ΄ κλίσης         (αρσενικά σε –us + προσοχή στο μόνο θηλυκό domus, –us)

ð       Ε΄ κλίσης         (θηλυκά –es + το μόνο αρσενικό dies, -ei)

2.       Τα επίθετα

ð       β΄ κλίσης

-          π.χ. novus, nova, novum

-          π.χ. liber, libera, liberum

-          π.χ. pulcher, pulchra, pulchrum

ð       γ΄ κλίσης

-          τρικατάληκτα               π.χ. celer, celeris, celere

-          δικατάληκτα                 π.χ. facilis, -is, -e

-          μονοκατάληκτα            π.χ. ferox, -ocis

3.       Τα παραθετικά

ð       επιθέτων (ομαλά και ανώμαλα)

ð       επιρρημάτων (ομαλά και ανώμαλα)

4.       Οι αντωνυμίες

•  Προσωπικές:  ego, tu, (se)
•  κτητικές αντωνυμίες:     για έναν κτήτορα             για πολλούς κτήτορες

α΄ πρόσωπο     meus, mea, meum        //          noster, nostra, nostrum

β΄ πρόσωπο     tuus, tua, tuum              //          vester, vestra, vestrum

γ΄ πρόσωπο     suus, sua, suum            //          suus, sua, suum

• Δεικτικές: hic, haec, hoc // ille, illa, illud // talis, talis, tale // tantus, tanta, tantum // tot (άκλιτη) // iste, ista, istud
•  Αναφορικές:  qui, quae, quod // quantus, quanta, quantum
• Οριστικές : ipse, ipsa, ipsum // is, ea, id // idem, eadem, idem
•  Ερωτηματικές: quis, quid
•  Αόριστες

Ουσιαστικές (ως υποκείμενο ή αντικείμενο)	Επιθετικές (ως επιθετικός προσδιορισμός)
quidam - quaedam -  quiddam (45)	quidam - quaedam -  quoddam (25, 28, 29, 30, 36….)
quis -  (qua ή quae) – quid (48)	qui -  qua ή quae – quod (37)
aliquis -  (aliqua ή aliquae) – aliquid	aliqui -  aliqua  – aliquod (30,37,38)
unusquisque, unumquidque	unusquique - unaquaeque - unumquodque
------------------	aliquot (άκλιτη) (47)
nihil	---------
nemo	nullus, -a,-um

Αντωνυμικά επίθετα

• alius, alia, aliud (47)
• solus, sola, solum (40)
•  neuter, neutra, neutrum (44)
•  nonulli, nonullae, nonulla (42)
•  unus, una, unum (46)

5.       Τα ρήματα:

•  To βοηθητικό ρήμα sum – fui – esse (μτχ. μέλλ. futurus)
•  Ενεργητική φωνή α΄ + β΄ + γ΄ + δ΄ συζυγίας (π.χ. amo, deleo, lego, audio) σε όλες τις εγκλίσεις (οριστική, υποτακτική, προστακτική) + ονοματικοί τύποι (απαρέμφατα, μετοχές, γερούνδιο, σουπίνο)
•  Μέση φωνή α΄ + β΄ + γ΄ + δ΄ συζυγίας (π.χ. amor, deleor, legor, audior) σε σε όλες τις εγκλίσεις (οριστική, υποτακτική, προστακτική), + ονοματικοί τύποι (απαρέμφατα, μετοχή παρακειμένου, γερουνδιακό)
• Τα ρήματα της γ΄ συζυγίας σε –io (π.χ. capio -  capior)
•  Τα ανώμαλα ρήματα:

1.  fero – tuli – latum – ferre  
2.  feror
3.  fio -  factus sum – fieri  
4.  possum – potui - posse
5.  eo – ii (ivi) – itum – ire   
6.  volo – volui - velle
7.  nolo – nolui – nolle      
8.  malo – malui - malle

•  Τα αποθετικά ρήματα (+ 6 τύπους δανείζονται από ενεργητική φωνή: μετοχή ενεστώτα, μετοχή μέλλοντα, απαρέμφατο μέλλοντα, υποτακτική μέλλοντα, γερούνδιο και σουπίνο)
•  Τα ημιαποθετικά ρήματα

1.  soleo – solitus sum- solere (2^ης)
2. audeo – ausus sum – audere (2^ης)
3. confidο- confisus sum- confidere (3^ης)

•  Προσοχή στα

ü      revertor -  reverti- reverti (3^ης) (ημιαποθετικό)
και        revertor -  reversus sum-  reverti (3^ης) (αποθετικό)

ü      deverto – deverti – deversum – devertere (3^ης) (κανονικό)
και        devertor – deverti – deverti (3^ης) (ημιαποθετικό)

• Ενεργητική περιφραστική συζυγία
•  Παθητική περιφραστική συζυγία

Γ. Συντακτικό: Μονάδες 30

1. Συντακτική αναγνώριση λέξεων του κειμένου (Προσοχή! Δηλώνουμε πάντα τον συντακτικό ρόλο και τη λέξη που προσδιορίζεται)

2. Πώς εκφέρεται η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ

• noli, nolite + απαρέμφατο ενεστώτα (noli: β΄ ενικό, nolite: β΄ πληθυντικό)
•  ne + υποτακτική παρακειμένου

3. Πώς εκφέρεται η ΑΞΙΑ

•  με γενική, όταν έχουμε αφηρημένη αξία : π.χ. Parvi preti est, qui tam nihili est.
•  με αφαιρετική, όταν έχουμε συγκεκριμένη αξία: π.χ. itaque viginti milibus sestertium eum emit.

4. Πώς εκφέρεται ο β΄ ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

•  Αν ο β΄ όρος σύγκρισης είναι ουσιαστικό ή λέξη που λαμβάνεται ως ουσιαστικό, τότε εκφέρεται με:

a. Με αφαιρετική συγκριτική

β. Με  quam + ομοιόπτωτα με τον α΄ όρο.

• Αν ο β΄ όρος σύγκρισης δεν είναι ουσιαστικό αλλά κάποια άλλη λέξη ή φράση, τότε εκφέρεται με:  quam + ομοιότροπα με τον α΄ όρο

5. Πώς εκφέρεται ο ΧΡΟΝΟΣ

•  με απρόθετη αφαιρετική, όταν δηλώνεται το πότε έγινε κάτι (χρονικό σημείο)
• με απρόθετη αιτιατική, όταν δηλώνεται χρονική διάρκεια

6. Η σύνταξη των POST – ANTE

• ως προθέσεις:     post / ante + αιτιατική
• ως επιρρήματα:   post / ante + αφαιρετική του μέτρου ή διαφοράς

7. Πώς εκφέρεται ο ΤΟΠΟΣ

•  Η ΣΤΑΣΗ ΣΕ ΤΟΠΟ:

Εμπρόθετα: in + αφαιρετική
Απρόθετα: 1.  με απρόθετη γενική , όταν είναι όνομα πόλης α΄ ή β΄ κλίσης ενικού αριθμού.2. με απρόθετη αφαιρετική, όταν είναι όνομα πόλης γ΄ κλίσης ή πληθυντικού αριθμού οποιασδήποτε κλίσης.

•  Η ΚΙΝΗΣΗ ΣΕ ΤΟΠΟ:

Εμπρόθετα: in, ad +αιτιατική

Απρόθετα: με απρόθετη αιτιατική, όταν είναι όνομα πόλης.

• Η ΚΙΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΠΟ:

Εμπρόθετα: ex, de, ab + αφαιρετική

Απρόθετα: με απρόθετη αφαιρετική, όταν είναι όνομα πόλης.

8. Το  ΣΟΥΠΙΝΟ

•  η αιτιατική σουπίνου δηλώνει σκοπό
•  η αφαιρετική σουπίνου δηλώνει αναφορά     

9. ΤΟ ΓΕΡΟΥΝΔΙΟ

• Η γενική γερουνδίου ως γενική αντικειμενική
•  Η αφαιρετική γερουνδίου ως αφαιρετική του τρόπου
• Η αιτιατική γερουνδίου πάντα εμπρόθετη και δηλώνει σκοπό

10. ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

•  Το τελικό απαρέμφατο είναι πάντα χρόνου ενεστώτα.
• Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου: τίθεται πάντα σε αιτιατική (Λατινισμός)
• Εξαίρεση: Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου τίθεται σε ονομαστική επί ταυτοπροσωπίας, όταν το ρήμα εξάρτησης είναι λεκτικό ή δοξαστικό παθητικής σημασίας προσωπικό (άρση του λατινισμού)

11. Πώς εκφέρεται ο ΣΚΟΠΟΣ

•  με τελική πρόταση
• με αναφορική τελική πρόταση
•  με αιτιατική σουπίνου (-um)
• ad (in) + αιτιατική γερουνδίου Προσοχή! Αν υπάρχει αντικείμενο σε αιτιατική, τότε υποχρεωτικά πρέπει να προχωρήσουμε σε γερουνδιακή έλξη.
• causa (gratia) + γενική γερουνδίου Προσοχή! Αν υπάρχει αντικείμενο σε αιτιατική, τότε υποχρεωτικά πρέπει να προχωρήσουμε σε γερουνδιακή έλξη.

12. Οι ΜΕΤΟΧΕΣ

• συνημμένες
• αφαιρετικές απόλυτες: 7 νόθες , 2 γνήσιες και 2 ιδιόμορφες.
• ΑΝΑΛΥΣΗ μετοχών σε αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις

13. Η ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ και το ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ

• 1η περίπτωση:  Η κλασική, όπου το ποιητικό αίτιο εκφέρεται με

α) ab + αφαιρετική (για έμψυχα)

β) απλή αφαιρετική (για άψυχα)

γ) δοτική του ποιητικού αιτίου, δίπλα σε μετοχή παθητικού παρακειμένου        
(π.χ. Licinus tibi notus Athenas fugit)
σε παθητική περιφραστική συζυγία (=γερουνδιακό +sum)

• 2η περίπτωση: debeo + τελικό απαρέμφατο = παθητική περιφραστική συζυγία + δοτική του 

                                                                                                                           ποιητικού αιτίου

•  3η περίπτωση:  Γερουνδιακή έλξη: Έτσι ονομάζεται η μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης 

                                                                (γερούνδιο) σε παθητική σύνταξη (γερουνδιακό).

14. ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΧΡΟΝΩΝ

• Κανονική
•  Ιδιόμορφη

15. ΟΙ ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

16. ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (πώς εισάγονται και γιατί, πώς εκφέρονται και γιατί, συντακτικός ρόλος)

• βουλητικές
• πλάγιες ερωτηματικές
• ονοματικές συμπερασματικές
• ενδοιαστικές
• προτάσεις του quominus και του quin

17. ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (πώς εισάγονται και γιατί, πώς εκφέρονται και γιατί, συντακτικός ρόλος)

•  αιτιολογικές
•  τελικές
• επιρρηματικές συμπερασματικές
• χρονικές
• εναντιωματικές
•  παραχωρητικές
•  παραβολικές (απλές και υποθετικές)

18. Οι ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Προσοχή σε όσες εκφέρονται με υποτακτική!

19. Οι ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

• Ανοιχτή υπόθεση (στο παρόν, παρελθόν, μέλλον)
•  Το απραγματοποίητο στο παρόν και Το απραγματοποίητο στο παρελθόν
• Υπόθεση δυνατή ή πιθανή

Στα κείμενα συναντάμε τρεις τύπους υποθετικών λόγων:

•  τους απλούς (8 συνολικά)
•  τους εξαρτημένους (5 συνολικά)
• 1 λανθάνοντα και εξαρτημένο

20. ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

•  Η κύρια πρόταση κρίσεως    γίνεται    ειδικό απαρέμφατο
• Η κύρια πρόταση επιθυμίας  γίνεται    τελικό απαρέμφατο ή βουλητική πρόταση
• Η ευθεία ερώτηση                  γίνεται    πλάγια ερωτηματική

Προσοχή! Οι δευτερεύουσες προτάσεις στον πλάγιο λόγο διατηρούν το είδος τους αλλά εκφέρονται πάντα με υποτακτική (προσοχή στην ακολουθία χρόνων)

21. Σύμπτυξη δύο προτάσεων, με μετατροπή της μίας

α) σε μετοχική

β) σε δευτερεύουσα

22. ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ

ð       post / ante + αιτιατική                       =          post / ante + αφαιρετική του μέτρου ή της 

                                                                             διαφοράς

ð       βουλητική πρόταση                          =          τελικό απαρέμφατο

ð       quam + ομοιόπτωτα προς το α΄ όρο =          αφαιρετική συγκριτική

ð       noli/ nolite + απαρέμφατο ενεστώτα =          ne + υποτακτική παρακειμένου

ð       debeo + τελικό απαρέμφατο             =          παθητ. περιφραστική συζυγία +δοτ. ποιητ. αιτίου

ð       futurum, am, um esse                       =          fore

ð       futuros, as, a esse                            =          fore