ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΑΠΟ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

Γ.    Αδίδακτο Κείμενο: Θουκυδίδου Ἱστορίαι Η΄ 19 – 29

Ὁ δὲ Νικίας αἰσθόμενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ᾽ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεμίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν, ἔπεμπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας ἀγγέλλων πολλάκις μὲν καὶ ἄλλοτε καθ᾽ ἕκαστα τῶν γιγνομένων, μάλιστα δὲ καὶ τότε, νομίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί, εἰ μὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς μεταπέμψουσιν ἢ ἄλλους μὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν, οὐδεμίαν εἶναι σωτηρίαν. Φοβούμενος δὲ μὴ οἱ πεμπόμενοι ἢ κατὰ τὴν τοῦ λέγειν ἀδυναμίαν ἢ καὶ μνήμης ἐλλιπεῖς γιγνόμενοι ἢ τῷ ὄχλῳ πρὸς χάριν τι λέγοντες οὐ τὰ ὄντα ἀπαγγέλλωσιν, ἔγραψεν ἐπιστολήν, νομίζων οὕτως ἂν μάλιστα τὴν αὑτοῦ γνώμην μαθόντας τοὺς Ἀθηναίους βουλεύσασθαι περὶ τῆς ἀληθείας.

Γ1.   Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω αρχαίο κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.   Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

Νικίας: τη γενική ενικού

ἰσχὺν: την ονομαστική πληθυντικού

τὴν σφετέραν: τη δοτική ενικού της αντωνυμίας στο ίδιο γένος του β΄ προσώπου για πολλούς κτήτορες  

τάχιστα: τον συγκριτικό βαθμό του επιρρήματος

ἐλλιπεῖς: την αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου γένους

αἰσθόμενος           το γ΄ πληθυντικό οριστικής στον ίδιο χρόνο

ἐπιδιδοῦσαν         το β΄ ενικό προστακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

μεταπέμψουσιν     το γ΄ πληθυντικό υποτακτικής του παθητικού αορίστου

ἀποστελοῦσιν       τη γενική πληθυντικού της μετοχής αορίστου στο θηλυκό γένος στην ίδια φωνή 

ἀπαγγέλλωσιν      το απαρέμφατο του παρακειμένου στη μέση φωνή

Γ3.  α) Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των παρακάτω λέξεων του αδίδακτου κειμένου: τὴν σφετέραν, τῶν γιγνομένων, ἐν δεινοῖς, σωτηρίαν, τοῦ λέγειν, ἐλλιπεῖς.

Μονάδες 6

β) (Κῦρος) νομίζων οὕτως ἂν μάλιστα τὴν αὑτοῦ γνώμην μαθόντας τοὺς Ἀθηναίους βουλεύσασθαι περὶ τῆς ἀληθείας: Να μεταφέρετε την παραπάνω περίοδο στον ευθύ λόγο.

Μονάδες 4

Bonus ασκήσεις!

1.  Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ:

▪ Ὁ Νικίας ὁρῶν καθ᾽ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τε τῶν πολεμίων ἰσχὺν καὶ τὴν σφετέραν ἀπορίαν

2.  Να ξαναγράψετε το παρακάτω απόσπασμα, αφού αναλύσετε τις υπογραμμισμένες μετοχές σε αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις:

▪   Ὁ Νικίας αἰσθόμενος τοῦτο καὶ ὁρῶν καθ᾽ ἡμέραν ἐπιδιδοῦσαν τήν τῶν πολεμίων ἰσχὺν, ἔπεμπε καὶ αὐτὸς ἐς τὰς Ἀθήνας

3.  Να μεταφέρετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο εξαρτώντας τον από το «Θουκυδίδης ἔλεγεν» με όλους τους δυνατούς τρόπους.

▪  Ὁ Νικίας φοβούμενος μὴ οἱ πεμπόμενοι ἢ κατὰ τὴν τοῦ λέγειν ἀδυναμίαν ἢ καὶ μνήμης ἐλλιπεῖς γιγνόμενοι ἢ τῷ ὄχλῳ πρὸς χάριν τι λέγοντες οὐ τὰ ὄντα ἀπαγγέλλωσιν, ἔγραψεν ἐπιστολήν.

4.  Στο παρακάτω απόσπασμα να εντοπίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον χαρακτηρίσετε:

▪ νομίζων ἐν δεινοῖς τε εἶναι καί, εἰ μὴ ὡς τάχιστα ἢ σφᾶς μεταπέμψουσιν ἢ ἄλλους μὴ ὀλίγους ἀποστελοῦσιν, οὐδεμίαν εἶναι σωτηρίαν.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2017

A. Κείμενα:

1. Κείμενο από το πρωτότυπο: Θουκυδίδου, Ἱστορίαι, κεφάλαιο 74

1        Διαλιπούσης δ᾿ ἡμέρας μάχη αὖθις γίγνεται καὶ νικᾷ ὁ δῆμος χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προύχων· αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον.

2        Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν καὶ σφᾶς διαφθείρειεν, ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, ὥστε καὶ χρήματα πολλὰ ἐμπόρων κατεκαύθη καὶ ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν.

3        Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν· καὶ ἡ Κορινθία ναῦς τοῦ δήμου κεκρατηκότος ὑπεξανήγετο, καὶ τῶν ἐπικούρων οἱ πολλοὶ ἐς τὴν ἤπειρον λαθόντες διεκομίσθησαν.

2. Κείμενο από μετάφραση: Θουκυδίδη, Ἱστορία, Παθολογία πολέμου (3. 82, § 8)

Αιτία όλων αυτών ήταν η φιλαρχία που έχει ρίζα την πλεονεξία και την φιλοδοξία που έσπρωχναν τις φατρίες ν' αγωνίζονται με λύσσα. Οι αρχηγοί των κομμάτων, στις διάφορες πολιτείες, πρόβαλλαν ωραία συνθήματα. Ισότητα των πολιτών από την μια μεριά, σωφροσύνη της αριστοκρατικής διοίκησης από την άλλη. Προσποιούνταν έτσι ότι υπηρετούν την πολιτεία, ενώ πραγματικά ήθελαν να ικανοποιήσουν προσωπικά συμφέροντα και αγωνίζονταν με κάθε τρόπο να νικήσουν τους αντιπάλους τους. Τούτο τους οδηγούσε να κάνουν τα φοβερότερα πράματα επιδιώκοντας να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους, όχι ως το σημείο που επιτρέπει η δικαιοσύνη ή το συμφέρον της πολιτείας, αλλά κάνοντας τις αγριότερες πράξεις, με μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση του κόμματος τους. Καταδίκαζαν άνομα τους αντιπάλους τους ή άρπαζαν βίαια την εξουσία, έτοιμοι να κορέσουν το μίσος τους. Καμιά από τις δύο παρατάξεις δεν είχε κανέναν ηθικό φραγμό κ' εκτιμούσε περισσότερο όσους κατόρθωναν να κρύβουν κάτω από ωραία λόγια φοβερές πράξεις. Όσοι πολίτες ήταν μετριοπαθείς θανατώνονταν από την μια ή την άλλη παράταξη, είτε επειδή είχαν αρνηθεί να πάρουν μέρος στον αγώνα είτε επειδή η ιδέα και μόνο ότι θα μπορούσαν να επιζήσουν προκαλούσε εναντίον τους τον φθόνο.

(Μετάφραση: Άγγελος Βλάχος)

Να απαντήσετε σε όλες τις παρακάτω ερωτήσεις:

Β1.   Να μεταφράσετε από το αρχαίο κείμενο το παρακάτω απόσπασμα: «Διαλιπούσης δ᾿ ἡμέρας μάχη… οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας».

Μονάδες 30

Β2.     Ποια ήταν η στάση των γυναικών κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης των δημοκρατικών με τους ολιγαρχικούς; (μονάδες 10) Πώς ερμηνεύετε την έκφραση «παρά φύσιν»; (μονάδες 5)  

Μονάδες 15

Β3.     Εξηγήστε τους λόγους που ώθησαν τους ολιγαρχικούς στον εμπρησμό της περιοχής γύρω από την αγορά. (μονάδες 9) Πώς κρίνετε την ενέργεια αυτή; (μονάδες 6)

 Μονάδες 15

Β4.   Αφού μελετήσετε τα παραπάνω κείμενα (πρωτότυπο και μεταφρασμένο), να περιγράψετε τη συμπεριφορά των πολιτών και των πολιτικών αρχηγών κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου που ξέσπασε στην Κέρκυρα.  

Μονάδες 10

Β5.     α) Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να βρείτε στο αρχαίο κείμενο μία (1) λέξη ετυμολογικά συγγενική: δεισιδαιμονία, καύση, φθορά, βλήμα, νοικοκυρά, άπορος. (μονάδες 6)

      β) ναῦς, κρατήσειεν:  Για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις να δώσετε δύο (2) ομόρριζες (απλές ή σύνθετες) της νέας ελληνικής γλώσσας. (μονάδες 4)

Μονάδες 10

Β6.      Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

αἱ γυναῖκες           τη δοτική πληθυντικού

τῶν οἰκιῶν           την ονομαστική πληθυντικού

ἡ πόλις                 την αιτιατική ενικού

ὁ ἄνεμος               τη δοτική ενικού

ἡ ναῦς                  την κλητική ενικού

νικᾷ                   το α΄ πληθυντικό της οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή

βάλλουσαι         το απαρέμφατο του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή          

κρατήσειεν        το β΄ ενικό της προστακτικής ενεστώτα στην ίδια φωνή

διαφθείρειεν     το β΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή

ἐκινδύνευσε       το α΄ ενικό της ευκτικής στον ίδιο χρόνο στην ίδια φωνή

Μονάδες 10

Β7.      Να μεταφέρετε στο φύλλο απαντήσεων τον παρακάτω πίνακα, αφού συμπληρώσετε τα κενά με το συντακτικό ρόλο της κάθε λέξης:

μάχη               είναι …………………. στο  …………………

τάς οἰκίας          είναι ……………………. στο  …………………

πολλὰ            είναι …………………………. στο  ……………

πᾶσα             είναι ………………………. στο  ……………….

τῶν ἐπικούρων      είναι …………………. στο  …………………

Μονάδες 10

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2017

Κείμενο: Κώστας Χατζόπουλος 

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΟΥ  (απόσπασμα)

Η κυβέρνηση δεν άργησε ν’ αλλάξει. Ο Θώμος Κρανιάς ήρθε τρεχάτος ένα βράδυ στον πύργο με το μήνυμα κι η κυρα-Θώμαινα άρχισε την άλλη μέρα να σιγοετοιμάζεται, πιστεύοντας ότι θα διορίσουν πάλι τον άνδρα της ως έπαρχο.

Απάνω αυτού όμως ήρθε το ανέλπιστο. Η νέα κυβέρνηση κατάργησε τα επαρχεία κι ο Θώμος Κρανιάς έπρεπε να στρέξει¹ να πάει γραμματικός σε νομαρχία.

- Γραμματικός! Αδύνατο! φώναξε και ξαναφώναξε, ενώ η γυναίκα του μουρμούριζε:

- Να ’τανε κάνε διαυτεντής²!

(…) Μα όσο έπεφτε το μάτι στα πόδια των παιδιών, όσο έπαιρνε να δυναμώνει το βορια­δάκι της ποταμιάς κι ο μπακάλης να στέλνει να ζητά συχνό­τερα όσα του χρωστούσαν, άρχισε κι η κυρα-Θώμαινα να πέφτει.

Μα η δυσκολία δεν ήτανε μόνο στο πώς θα ’πεφτε η μύτη. Κάθε φορά που κόντευε να πείσει τον άντρα της, έβγαινε κεί­νος με το πρόβλημα: Δίχως τζάμπα νοίκι πια, δίχως τυχερά, δίχως πεσκέσια πώς θα τα βγάλουν πέρα έξι νομάτοι με το μιστό ξερό;

Η γνωστικάδα της κυρα-Θώμαινας ξαναβρήκε τη λύση: Να πάει ο άντρας της μοναχός στη θέση του. Αυτή και τα παιδιά με τα λιγοστά που θα τους στέλνει θα οικονομηθούνε καλύ­τερα εδώ στην ερημιά παρά στην πολιτεία όπου θέλουνε λούσα, φορέματα, σπίτι καλό και χώρια δούλα. Εκεί πρέπει να φαίνονται καθώς αξίζει στη θέση τους και στ’ όνομα της φαμελιάς. Εδώ συνήθισαν. Εδώ, όπως και να ζούνε, τους ξέρει και τους τιμά όλος ο κόσμος.

Ο Θώμος Κρανιάς αναγνώρισε τη λογική και με καρδιά θλιμμένη παράτησε τον πύργο του Ακροπόταμου και το σκάλισμα στον κήπο. Ο χωρισμός δεν ήταν και για τη γυναίκα του λιγότερο πι­κρός. Μα οι λόγοι που έφερνε στον άντρα της δεν ήταν οι μόνοι που την κάμανε να πάρει τέτοια απόφαση.

Η κυρα-Θώμαινα είχε στο νου της και κάτι άλλο. Ένα πλουσιόπαιδο του τόπου εδώ τριγύριζε τη Φρόσω από καιρό, από τότε που κατοικούσαν ακόμα στο επαρχείο.

Στο πρώτο, δεν της άρεσε της μάνας. Τη φοβέριξε πως θα της κόψει τα μαλλιά, πως θα βάλει τον πατέρα της να τη λιανίσει, μια μέρα κιόλας της άστραψε η ίδια δυο τρεις στα μάγουλα.

Μα σιγά σιγά ήρθε σε λογικότερο στοχασμό: Αν η κόρη της δεν κοιτάξει μοναχή της, ποιος θα της βρει τον άντρα; Θα τόνε βρει ο πατέρας της στον καφενέ ή θα ’ρθουν από μοναχά τους τα πριτζηπόπουλα να τη γυρέψουν; Τ’ όνομα της φαμελιάς της είναι βέβαια τίμιο κι ακουσμένο κι η κόρη της νοικοκυρά και κοντά στ’ άλλα κι όμορφη, μα καθώς κατάντησε ο καιρός μας όλοι οι γαμπροί ρωτούνε πρώτα πόσα έχει η νύφη. Κι η κόρη της πού να τα βρει; Από το καζάντι³ του πατέρα της με το επαρχιλίκι, ή από τις πέντε δέκα πεζούλες, που έχει προίκα της η μάνα στο χωριό; Άλλο δεν της μένει λοιπόν παρά πώς να μπερδέψει κάποιον με την ομορφιά της και να σιγουρευτεί. Δύσκολα χρό­νια. Και έχει και άλλες δυο κόρες κατόπι της.

Έτσι στοχαζόταν η κυρα-Θώμαινα κι άρχισε να βάζει της Φρόσως το πρώτο κοκκινάδι στα μάγουλα, της έκοψε τα πρώτα σγουρά στο μέτωπο και τη μάλωσε να μη βγει άλλη φο­ρά όξω στο μπαλκόνι αχτένιστη κι ανάλλαγη, όπως συγύριζε το σπίτι.

Κάποιους φόβους που είχε για το σκοπό του νιου που την τριγυρνούσε, τους σκόρπισε η απόκριση μιας φιλενάδας της, μιας προεστής, που την έβαλε να εξετάσει απόξω απόξω τον μέλλοντα γαμπρό:

- Το παιδί έχει καλό στο νου του, ζουρλαίνεται για την επαρχοπούλα και καρτερεί μονάχα να γένει δικαστής κι απέ να τη γυρέψει τίμια από τον πατέρα της. Τώρα φοβάται κιόλας μη δεν του τη δώσει.

- Σαν έρθ' η ώρα, τον πατέρα της τον καταφέρνουμε.

Και περιμένοντας την ώρα αυτή έπεισε τον άντρα της να φύ­γει μοναχός. Μα η μοίρα άλλα λογάριαζε. Απάντεχα, πριν να περάσει χρόνος που χωρίστηκε από τον άντρα της, ο άξαφνος θάνατός της τη χώρισε από τα σχέδια και τα όνειρά της.

¹ να στρέξει: να θελήσει // ²διαυτεντής: διευθυντής // ³καζάντι: κακή οικονομική και κοινωνική κατάσταση

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α1.     Ποια είναι τα βασικά πρόσωπα του αποσπάσματος; Να επισημάνετε τις μεταξύ τους σχέσεις.

 Μονάδες 25

β1.     «κυρα-Θώμαινα»: Να σχολιάσετε το όνομα της ηρωίδας, λαμβάνοντας υπόψη τα στερεότυπα της εποχής. (μονάδες 5)

β2.     Λαμβάνοντας υπόψη τα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής στην οποία διαδραματίζεται η ιστορία, να ερμηνεύσετε την αρχική (10 μονάδες) και τη μετέπειτα στάση (μονάδες 10) της κυρα-Θώμαινας στο ειδύλλιο που φαίνεται να αναπτύσσεται ανάμεσα στην κόρη της και το πλουσιόπαιδο της περιοχής.

Μονάδες 25

γ1.     Στο κείμενο η κυρα-Θώμαινα προσπαθεί να πείσει τον άνδρα της να αποδεχτεί τη θέση του γραμματικού σε νομαρχία. Ποια επιχειρήματα φαντάζεστε ότι χρησιμοποίησε για να τον πείσει; Αντλώντας στοιχεία από το απόσπασμα, να συνθέσετε ένα κείμενο σε πρώτο πρόσωπο, υποδυόμενοι την ίδια.

Μονάδες 25

δ1.     Ποιος φαίνεται να λαμβάνει τις αποφάσεις στο σπίτι του Θώμου Κρανιά; Θεωρείτε ότι στην εποχή μας οι αποφάσεις σε μια οικογένεια λαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο ή όχι. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, βασιζόμενοι στα προσωπικά σας βιώματα.  

Μονάδες 25

ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!

ΘΕΜΑΤΑ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2017

ΚΕΙΜΕΝΟ:

Ο πειρασμός της εξουσίας

Θεωρώ ότι υπάρχουν τρεις κατηγορίες λόγων που κάνουν πολλούς ανθρώπους να ποθούν την πολιτική εξουσία και, όταν την αποκτούν, να δυσκολεύονται πολύ να την εγκαταλείψουν. Κατά πρώτο λόγο, οι άνθρωποι ωθούνται προς την πολιτική από τα οράματά τους για μια καλύτερη κοινωνική διάταξη, από την πίστη τους σε ορισμένα, καλώς ή κακώς εννοούμενα, ιδανικά και αξίες και από την ανάγκη, ή την ακατάσχετη ορμή, να αγωνιστούν γι' αυτά και να τα κάνουν πραγματικότητα. Κατά δεύτερο λόγο, τους οδηγεί πιθανώς μια φυσιολογική σε κάθε άνθρωπο επιθυμία να επισφραγίσουν μέσα από την εξουσία την ύπαρξή τους και να βεβαιωθούν για την αξία τους. Στην τρίτη κατηγορία λόγων ανήκουν τα ποικίλα προνόμια τα οποία αναγκαστικά συνοδεύουν τη ζωή ενός πολιτικού, ακόμη και στα δημοκρατικότερα καθεστώτα.

Αυτοί οι τρεις λόγοι περιπλέκονται πάντοτε μεταξύ τους και πολλές φορές είναι σχεδόν αδύνατον να καθορίσουμε ποιος από τους τρεις υπερισχύει. Εγώ τουλάχιστον δεν γνωρίζω πολιτικό που να καταδέχεται να ομολογήσει στον κόσμο, ή έστω και στον εαυτό του, ότι επιδιώκει ένα αξίωμα μόνο και μόνο για να δώσει στον εαυτό του την επισφράγιση της αξίας του ατόμου του ή –ακόμη χειρότερα– ότι το μόνο που επιθυμεί είναι να γευτεί τα προνόμια της εξουσίας. Αντίθετα, όλοι επαναλαμβάνουμε, ξανά και ξανά, ότι εκείνο που επιδιώκουμε δεν είναι η εξουσία καθεαυτή παρά μόνον ορισμένες γενικότερες αξίες και ότι η ευθύνη απέναντι στο σύνολο είναι το μοναδικό πρόσταγμα που μας κάνει να επωμιστούμε το βαρύ φορτίο του αξιώματος μας.

Είμαι από εκείνους που βλέπουν την παραμονή τους στο πολιτικό αξίωμα ως έκφραση του αισθήματος ευθύνης, του αισθήματος χρέους, ακόμη και ως ένα είδος θυσίας. Όσο, όμως, παρατηρώ άλλους πολιτικούς, τους οποίους γνωρίζω καλά και που διατείνονται ακριβώς τα ίδια, νιώθω την ανάγκη να θέτω, ξανά και ξανά, στον εαυτό μου το ερώτημα: Μήπως και εγώ, παρ' όλα αυτά, αρχίζω να παραπλανώ τον εαυτό μου; Μήπως και στη δική μου περίπτωση πρόκειται περισσότερο για μια ανομολόγητη επιθυμία να βεβαιωθώ πως κάτι σημαίνω, παρά για αγνή προσφορά για το καλό του συνόλου;

Ιδιαίτερη προσοχή αξίζουν οι λόγοι της τρίτης κατηγορίας που ανέφερα, δηλαδή η επιδίωξη των προνομίων που συνεπάγεται η κατάκτηση της εξουσίας ή απλά και μόνο ο εθισμός σ' αυτά τα προνόμια. Είναι άκρως ενδιαφέρον να παρατηρεί κανείς το πόσο διαβολικός είναι ο πειρασμός της εξουσίας σ' αυτή τη συγκεκριμένη σφαίρα. Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο, όταν βρεθούν ξαφνικά στην εξουσία εκείνοι από εμάς που ποτέ δεν είχαν στα χέρια τους καμία εξουσία και πάντοτε με πολύ θάρρος κατήγγελλαν τα προνόμια των ιθυνόντων, διότι αυτά ήταν η αιτία να μεγαλώνει ολοένα το χάσμα ανάμεσα στους ίδιους και όλους τους άλλους.

Εμείς οι ίδιοι, λοιπόν, χωρίς να το θέλουμε φυσικά, αρχίζουμε να μοιάζουμε, πολλές φορές επικίνδυνα, με αυτούς ακριβώς τους κατακριτέους προκατόχους μας. Τι συμβαίνει, λοιπόν; Πηγαίνω σε επιλεγμένο γιατρό, δεν είμαι αναγκασμένος να οδηγώ το αυτοκίνητό μου και ο οδηγός δεν είναι αναγκασμένος να κινείται με βήμα σημειωτόν μέσα στο κέντρο της Πράγας. Δεν αναγκάζομαι να μαγειρεύω, ούτε να τρέχω να προμηθεύομαι τρόφιμα. Ακόμη και το τηλέφωνο το παίρνουν άλλοι, όταν θέλω να μιλήσω με κάποιον. Δηλαδή, βρέθηκα σ' έναν κόσμο προνομίων, εξαιρέσεων, ευνοιών, σ' ένα κόσμο όπου οι ευνοούμενοι δεν θυμούνται πια πόσο κοστίζει το εισιτήριο του τραμ ή το βούτυρο, πώς ψήνεται ο καφές, πώς οδηγούν αυτοκίνητο ή πώς τηλεφωνούν. Βρίσκομαι, λοιπόν, στο κατώφλι εκείνου ακριβώς του κόσμου της αφρόκρεμας που όλη μου τη ζωή επέκρινα.

Και το χειρότερο, όλα τούτα έχουν την αλεξίσφαιρη λογική τους. Θα ήμουν γελοίος και αξιοκαταφρόνητος αν έχανα σημαντικότατες για τα συμφέροντα της χώρας μου διαπραγματεύσεις αναλώνοντας τον προεδρικό μου χρόνο στον προθάλαμο του οδοντιάτρου, σε ουρές στο κρεοπωλείο, σε απεγνωσμένες προσπάθειες να σταματήσω ένα ταξί. Πού σταματά όμως η λογική και η αντικειμενική αναγκαιότητα και αρχίζουν οι δικαιολογίες; Πού σταματά το συμφέρον της πατρίδας και αρχίζει η χαρά των καθολικευμένων προνομίων;

Το συμπέρασμα από όλα αυτά οπωσδήποτε δεν είναι ότι ο άνθρωπος δεν πρέπει να ασχολείται με την πολιτική, επειδή η πολιτική είναι εξ ορισμού ανήθικη. Το συμπέρασμα είναι άλλο: η πολιτική είναι ένα πεδίο ανθρώπινης δράσης που απαιτεί αυξημένες ικανότητες ως προς το αίσθημα του ήθους, τη δυνατότητα κριτικής αυτοσυλλογής, την πραγματική ευθύνη, την καλαισθησία και τη διακριτικότητα, την ικανότητα διείσδυσης στην ψυχή του συνανθρώπου, το αίσθημα του μέτρου, την ταπεινότητα. Με την πολιτική θα έπρεπε να ασχολούνται μόνο άνθρωποι ιδιαίτερα προσεκτικοί στο δέλεαρ υπαρξιακής αυτοεπιβεβαίωσης που φέρει μαζί της η πολιτική εξουσία. Δεν ξέρω καθόλου αν ανήκω στους ανθρώπους αυτούς. Το μόνο που ξέρω είναι ότι θα έπρεπε να ανήκω σ' αυτούς, εφόσον δέχθηκα το αξίωμά μου.

 Βάτσλαβ Χάβελ,¹

Από τον ημερήσιο Τύπο (διασκευή)

¹ Ο Βάτσλαβ Χάβελ (Vaclav Havel), Τσέχος συγγραφέας, αγωνίστηκε εναντίον του ολοκληρωτικού καθεστώτος της χώρας του, πριν την πτώση του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» στην Ανατολική Ευρώπη. Ήταν ο τελευταίος πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας και πρώτος Πρόεδρος της Τσεχίας, από το 1993 ως το 2003.

Α1.    Να γράψετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Μονάδες 25

Β1.    Για καθεμιά από τις παρακάτω προτάσεις να γράψετε στο τετράδιό σας το αντίστοιχο γράμμα της πρότασης και δίπλα την ένδειξη ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ, σύμφωνα με το κείμενο.

α.       Μόνο σε αντιδημοκρατικά καθεστώτα οι πολιτικοί απολαμβάνουν προνόμια.

β.       Η παρατήρηση της συμπεριφοράς άλλων πολιτικών ωθεί τον συγγραφέα σε διαρκή αυτοέλεγχο.

γ.       Ο συγγραφέας πριν αναλάβει την εξουσία θεωρούσε ότι τα προνόμια ευθύνονται για το συνεχώς διευρυνόμενο χάσμα των πολιτικών με τους πολίτες.

δ.       Ο συγγραφέας αντιλαμβάνεται την ανάγκη ύπαρξης των προνομίων, χωρίς να είναι σε θέση να διευκρινίσει αν πρόκειται για αντικειμενική αναγκαιότητα ή δικαιολογία.

ε.       Οι άνθρωποι δεν πρέπει να ασχολούνται με την πολιτική, επειδή η πολιτική είναι εξ ορισμού ανήθικη.

Μονάδες 10

Β2.    α. Να εντοπίσετε δύο (2) διαφορετικούς τρόπους πειθούς στο κείμενο, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου. (μονάδες 6)

         

β. Να καταγράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου, αιτιολογώντας την απάντησή σας. (μονάδες 2)

Μονάδες 8

Β3.    α. Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: ακατάσχετη, πιθανώς, επισφράγιση, επωμιστούμε, διατείνονται, αναλώνοντας (μονάδες 6).

β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις με βάση τη σημασία τους στο κείμενο: αποκτούν, προνόμια, ανομολόγητη, διακριτικότητα, (μονάδες 4).

Μονάδες 10

Β4.    α. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις; (μονάδες 4)

όταν            (1^η παράγραφος)

όμως           (3^η παράγραφος)

δηλαδή       (4^η παράγραφος)

εφόσον       (7^η παράγραφος)

β. Ο συγγραφέας σε πολλά σημεία του κειμένου του χρησιμοποιεί το πρώτο ενικό πρόσωπο. Ποιους επικοινωνιακούς σκοπούς προσπαθεί να επιτύχει; (μονάδες 3)

Μονάδες 7

Γ1.     Σε λίγες μέρες τα παιδιά της ηλικίας σας αφήνουν πίσω τους το σχολείο και γίνονται ενήλικοι πολίτες αυτής της χώρας με δικαίωμα ψήφου. Με αφορμή αυτό το γεγονός, να συνθέσετε ένα άρθρο (500-600 λέξεων) για τη σχολική εφημερίδα, στο οποίο θα αναλύετε τα εξής ερωτήματα: 

α)      Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η σχέση των σύγχρονων νέων με την πολιτική;

β)      Ποιοι και με ποιους τρόπους θα μπορούσαν να διαμορφώσουν μια υγιή στάση των νέων προς την πολιτική;  

Μονάδες 40

ΘΕΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2017 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΜΕ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΑΠΟ ΙΣΟΚΡΑΤΗ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Πλάτωνος, Πολιτεία

        Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.

Τὸ ποῖον δή; 

Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.

Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;

Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ’ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.

        Ἀληθῆ, ἔφη· ἐπελαθόμην γάρ.

        Σκέψαι τοίνυν, εἶπον, ὦ Γλαύκων, ὅτι οὐδ’ ἀδικήσομεν τοὺς παρ’ ἡμῖν φιλοσόφους γιγνομένους, ἀλλὰ δίκαια πρὸς αὐτοὺς ἐροῦμεν, προσαναγκάζοντες τῶν ἄλλων ἐπιμελεῖσθαί τε καὶ φυλάττειν.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

Α1.    Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο φύλλο απαντήσεων τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ... δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;».

Μονάδες 10

Β1.    Να εξηγήσετε, με βάση το κείμενο που σας δίνεται, ποιο ακριβώς είναι το χρέος «τῶν οἰκιστῶν» της ιδεώδους πολιτείας σε σχέση με τους φιλοσόφους-βασιλείς, που προορίζονται για τη διακυβέρνηση της πολιτείας.      

Μονάδες 15

Β2.    Να εντοπίσετε στο κείμενο τις λέξεις που δηλώνουν την κοινωνική, οικονομική, πολιτική και παιδαγωγική λειτουργία του νόμου και να τις σχολιάσετε.

 Μονάδες 15

Β3.    Με ποια κριτήρια επιλέγονται οι φύλακες στην ιδεώδη Πολιτεία του Πλάτωνα και τι περιλαμβάνει το κάθε στάδιο της αγωγής-εκπαίδευσής τους;

Μονάδες 10

Β4.    Να βρείτε στο αρχαίο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: υπόδημα, ικέτης, αναρμόδιος, γνησιότητα, συμμετοχή, εύπιστος, αμέλεια, δώρο, αυτόφωρο, μηχανικός.

Μονάδες 10

Γ.      Αδίδακτο Κείμενο: Ἰσοκράτους, Περί εἰρήνης 1-2

Ἅπαντες μὲν εἰώθασιν οἱ παριόντες ἐνθάδε ταῦτα μέγιστα φάσκειν εἶναι καὶ μάλιστα σπουδῆς ἄξια τῇ πόλει περὶ ὧν ἂν αὐτοὶ μέλλωσι συμβουλεύσειν: οὐ μὴν ἀλλ' εἰ καὶ περὶ ἄλλων τινῶν πραγμάτων ἥρμοσεν τοιαῦτα προειπεῖν, δοκεῖ μοι πρέπειν καὶ περὶ τῶν νῦν παρόντων ἐντεῦθεν ποιήσασθαι τὴν ἀρχήν. Ἥκομεν γὰρ ἐκκλησιάσοντες περὶ πολέμου καὶ εἰρήνης, ἃ μεγίστην ἔχει δύναμιν ἐν τῷ βίῳ τῷ τῶν ἀνθρώπων, καὶ περὶ ὧν ἀνάγκη τοὺς ὀρθῶς βουλευομένους ἄμεινον τῶν ἄλλων πράττειν. Ὁρῶ δ' ὑμᾶς οὐκ ἐξ ἴσου τῶν λεγόντων τὴν ἀκρόασιν ποιουμένους, ἀλλὰ τοῖς μὲν προσέχοντας τὸν νοῦν, τῶν δ' οὐδὲ τὴν φωνὴν ἀνεχομένους.

Γ1.    Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω αρχαίο κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.    Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

ἅπαντες               τη γενική ενικού στο θηλυκό γένος

ταῦτα                   την ονομαστική πληθυντικού στο θηλυκό γένος

ὀρθῶς                   τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό

τὴν ἀκρόασιν               τη δοτική ενικού

ἄμεινον                τον ίδιο τύπο στον θετικό βαθμό

παριόντες             τον ίδιο τύπο στον παρακείμενο   

συμβουλεύσειν     το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στην ίδια φωνή

βουλευομένους     το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή                   

ὁρῶ                      το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

προσέχοντας         το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

Μονάδες 10

Γ3.    α) Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των παρακάτω λέξεων του αδίδακτου κειμένου: μέγιστα, προειπεῖν, ἐκκλησιάσοντες, ἃ, τοὺς βουλευομένους, τῶν ἄλλων.

Μονάδες 6

β) Ὁρῶ δ' ὑμᾶς οὐκ ἐξ ἴσου τῶν λεγόντων τὴν ἀκρόασιν ποιουμένους, ἀλλὰ τοῖς μὲν προσέχοντας τὸν νοῦν, τῶν δ' οὐδὲ τὴν φωνὴν ἀνεχομένους: Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

Μονάδες 4

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

Οι οδηγοί «υψηλού κινδύνου»

Οι ηλικιακές, κοινωνικές, οικονομικές, ακόμη και ψυχολογικές παράμετροι που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του οδηγού - υπεύθυνου τροχαίου ατυχήματος προσδιορίζονται σε αναλυτική έρευνα καθηγητών πανεπιστημίου.

 «Πρωταθλητές» των τροχαίων ατυχημάτων οι νέοι κάτω των 22 ετών

Από την επεξεργασία των στοιχείων στην Ελλάδα, τα τροχαία συμβάντα για τα οποία ευθύνονται οι νέοι κάτω των 22 ετών είναι κατά 75% περισσότερο από το μέσο όρο. Εμπλέκονται σε ατυχήματα λόγω παραβίασης του ΚΟΚ (του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας) και κυρίως της υπέρβασης του ορίου ταχύτητας. Και, όπως έχει διαπιστωθεί, καθοριστικό ρόλο σε αυτή την «επιθετική» συμπεριφορά των νεαρών οδηγών έχουν οι εκκρίσεις ορισμένων ουσιών, των επονομαζόμενων «νευροδιαβιβαστών». Μία εξ αυτών, η ντοπαμίνη, ουσιαστικά ... οδηγεί τον οδηγό, καθώς τον παροτρύνει στην εξερεύνηση για νέες και έντονες καταστάσεις. Ενδεικτικό της υπερβολικής αυτοπεποίθησης και της υπερεκτίμησης των ικανοτήτων από τους νεαρούς οδηγούς είναι ότι οι 70 στους 100 νέους θεωρούν εαυτούς άσους του βολάν. Ακόμη, από τις μελέτες των συγκοινωνιολόγων προέκυψε ότι οι νέοι που εμφανίζονται ως επιρρεπείς σε τροχαία ατυχήματα χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: όσοι νέοι ενδιαφέρονται υπερβολικά για τα αυτοκίνητα, όσοι οδηγούν για ευχαρίστηση ή επίδειξη και όσοι προέρχονται από οικογένειες που αντιμετωπίζουν προβλήματα κυρίως επικοινωνίας.

Οι μοιραίοι συνεπιβάτες

Από τις έρευνες των πανεπιστημιακών διαπιστώθηκε ότι στην ηλικία των 18 - 20 ο δείκτης ατυχημάτων είναι διπλάσιος από ό,τι στις άλλες ηλικίες, όταν υπάρχει συνομήλικος συνεπιβάτης. Η επιρροή αυτή είναι ακόμα μεγαλύτερη, αν υπάρχουν περισσότεροι από ένας νεαροί συνεπιβάτες, γιατί τότε υπάρχουν μάρτυρες που θα διαδώσουν την καλή ή κακή επίδοση στην οδήγηση του νεαρού οδηγού. Αυτοί είναι που θα τον παροτρύνουν στο ρίσκο της οδήγησης, αυτών την άποψη θα φοβάται στις νεανικές παρέες ο... εξεταζόμενος νεαρός οδηγός. Και αλίμονο αν τον πουν φρόνιμο και φοβητσιάρη...

Επιπρόσθετα, η οδήγηση από νεαρούς με τέτοια παρέα, σε νυκτερινές ώρες, θεωρείται συνδυασμός υψίστου κινδύνου, αφού πλέον εκτός των κακών παραινέσεων υπάρχει και ο χείριστος σύμβουλος οδήγησης: το οινόπνευμα! Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις των μελετητών, οι ίδιοι οδηγοί αυτής της ηλικίας οδηγούν με υπερβολική προσοχή και ασφάλεια, όταν συνοδεύονται από τους γονείς τους. Σε χώρες όπως ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία απαγορεύεται η νυκτερινή οδήγηση ασυνόδευτων από ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, νεαρών οδηγών.

Τα «ταξικά» ατυχήματα

Παρόλο που δεν μπορεί να συναχθούν σε ελληνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο ασφαλή συμπεράσματα με την παράθεση συγκεκριμένων αριθμητικών στοιχείων, διαπιστώνεται ότι τα ατυχήματα σε χαμηλού βιοτικού επιπέδου οδηγούς είναι περισσότερα από αυτά των οδηγών με μεγάλες οικονομικές δυνατότητες. Η διαφοροποίηση οφείλεται κυρίως στα καλύτερης ποιότητας οχήματα που οδηγούν οι πλουσιότεροι, τα οποία προσφέροντας υψηλότερα επίπεδα ενεργητικής οδικής ασφάλειας αποτρέπουν, σε αρκετές περιπτώσεις, θανατηφόρα τροχαία.

(άρθρο από τον ημερήσιο τύπο, διασκευή)

Α.      Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Β1.    α) Να εντοπίσετε δύο διαφορετικούς τρόπους ανάπτυξης της 2^ης παραγράφου, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.

        β) Να δώσετε διαφορετικούς τίτλους στο κείμενο:

i) έναν τίτλο χωρίς κανένα σχόλιο

ii) έναν τίτλο που να δηλώνει αγανάκτηση.

Β2.    α) Για κάθε λέξη τυπωμένη με έντονη γραφή να δώσετε μια συνώνυμη, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο.

          β) Για κάθε υπογραμμισμένη λέξη να δώσετε ένα αντώνυμο, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο.

γ) οικονομικές, υπεύθυνου, ατυχήματα, υπερβολικής, οικογένειες, θανατηφόρα: Χρησιμοποιώντας το β΄ συνθετικό των παραπάνω λέξεων ως α΄ συνθετικό, να σχηματίσετε ένα νέο σύνθετο ουσιαστικό ή επίθετο.

Β3.   Στην παρακάτω περίοδο να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική ή παθητική) και να τη μεταφέρετε στην αντίθετή της:

«      τότε υπάρχουν μάρτυρες οι οποίοι θα διαδώσουν την καλή ή κακή επίδοση στην οδήγηση του νεαρού οδηγού.

Β4.   Να εξηγήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις παρακάτω περιόδους:

«      «Πρωταθλητές» των τροχαίων ατυχημάτων οι νέοι κάτω των 22 ετών

«      ατυχήματα λόγω παραβίασης του ΚΟΚ (του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας)

«      Και όπως έχει διαπιστωθεί, καθοριστικό ρόλο σε αυτή την «επιθετική» συμπεριφορά των νεαρών οδηγών έχουν οι εκκρίσεις ορισμένων ουσιών, των επονομαζόμενων «νευροδιαβιβαστών».

«      εκτός των κακών παραινέσεων υπάρχει και ο χείριστος σύμβουλος οδήγησης: το οινόπνευμα!

Β5.   Ακόμη, από τις μελέτες των συγκοινωνιολόγων προέκυψε ότι οι νέοι που εμφανίζονται ως επιρρεπείς σε τροχαία ατυχήματα χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: Να εντοπίσετε τη δευτερεύουσα αναφορική πρόταση και να χαρακτηρίσετε το είδος της.

Γ.         Με αφορμή τον τραυματισμό συμμαθητή σας σε τροχαίο ατύχημα, να συνθέσετε ένα άρθρο (500-600 λέξεων) για τη σχολική εφημερίδα, στο οποίο:

α) θα αναλύετε τους λόγους για τους οποίους πολλοί νέοι εμπλέκονται σε τροχαία ατυχήματα (είτε ως οδηγοί είτε ως πεζοί) και  

β) θα προτείνετε δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλει ώστε να ευαισθητοποιήσει τους νέους για τα τροχαία ατυχήματα.