ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2017

Κείμενο: Κώστας Χατζόπουλος 

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΟΥ  (απόσπασμα)

Η κυβέρνηση δεν άργησε ν’ αλλάξει. Ο Θώμος Κρανιάς ήρθε τρεχάτος ένα βράδυ στον πύργο με το μήνυμα κι η κυρα-Θώμαινα άρχισε την άλλη μέρα να σιγοετοιμάζεται, πιστεύοντας ότι θα διορίσουν πάλι τον άνδρα της ως έπαρχο.

Απάνω αυτού όμως ήρθε το ανέλπιστο. Η νέα κυβέρνηση κατάργησε τα επαρχεία κι ο Θώμος Κρανιάς έπρεπε να στρέξει¹ να πάει γραμματικός σε νομαρχία.

- Γραμματικός! Αδύνατο! φώναξε και ξαναφώναξε, ενώ η γυναίκα του μουρμούριζε:

- Να ’τανε κάνε διαυτεντής²!

(…) Μα όσο έπεφτε το μάτι στα πόδια των παιδιών, όσο έπαιρνε να δυναμώνει το βορια­δάκι της ποταμιάς κι ο μπακάλης να στέλνει να ζητά συχνό­τερα όσα του χρωστούσαν, άρχισε κι η κυρα-Θώμαινα να πέφτει.

Μα η δυσκολία δεν ήτανε μόνο στο πώς θα ’πεφτε η μύτη. Κάθε φορά που κόντευε να πείσει τον άντρα της, έβγαινε κεί­νος με το πρόβλημα: Δίχως τζάμπα νοίκι πια, δίχως τυχερά, δίχως πεσκέσια πώς θα τα βγάλουν πέρα έξι νομάτοι με το μιστό ξερό;

Η γνωστικάδα της κυρα-Θώμαινας ξαναβρήκε τη λύση: Να πάει ο άντρας της μοναχός στη θέση του. Αυτή και τα παιδιά με τα λιγοστά που θα τους στέλνει θα οικονομηθούνε καλύ­τερα εδώ στην ερημιά παρά στην πολιτεία όπου θέλουνε λούσα, φορέματα, σπίτι καλό και χώρια δούλα. Εκεί πρέπει να φαίνονται καθώς αξίζει στη θέση τους και στ’ όνομα της φαμελιάς. Εδώ συνήθισαν. Εδώ, όπως και να ζούνε, τους ξέρει και τους τιμά όλος ο κόσμος.

Ο Θώμος Κρανιάς αναγνώρισε τη λογική και με καρδιά θλιμμένη παράτησε τον πύργο του Ακροπόταμου και το σκάλισμα στον κήπο. Ο χωρισμός δεν ήταν και για τη γυναίκα του λιγότερο πι­κρός. Μα οι λόγοι που έφερνε στον άντρα της δεν ήταν οι μόνοι που την κάμανε να πάρει τέτοια απόφαση.

Η κυρα-Θώμαινα είχε στο νου της και κάτι άλλο. Ένα πλουσιόπαιδο του τόπου εδώ τριγύριζε τη Φρόσω από καιρό, από τότε που κατοικούσαν ακόμα στο επαρχείο.

Στο πρώτο, δεν της άρεσε της μάνας. Τη φοβέριξε πως θα της κόψει τα μαλλιά, πως θα βάλει τον πατέρα της να τη λιανίσει, μια μέρα κιόλας της άστραψε η ίδια δυο τρεις στα μάγουλα.

Μα σιγά σιγά ήρθε σε λογικότερο στοχασμό: Αν η κόρη της δεν κοιτάξει μοναχή της, ποιος θα της βρει τον άντρα; Θα τόνε βρει ο πατέρας της στον καφενέ ή θα ’ρθουν από μοναχά τους τα πριτζηπόπουλα να τη γυρέψουν; Τ’ όνομα της φαμελιάς της είναι βέβαια τίμιο κι ακουσμένο κι η κόρη της νοικοκυρά και κοντά στ’ άλλα κι όμορφη, μα καθώς κατάντησε ο καιρός μας όλοι οι γαμπροί ρωτούνε πρώτα πόσα έχει η νύφη. Κι η κόρη της πού να τα βρει; Από το καζάντι³ του πατέρα της με το επαρχιλίκι, ή από τις πέντε δέκα πεζούλες, που έχει προίκα της η μάνα στο χωριό; Άλλο δεν της μένει λοιπόν παρά πώς να μπερδέψει κάποιον με την ομορφιά της και να σιγουρευτεί. Δύσκολα χρό­νια. Και έχει και άλλες δυο κόρες κατόπι της.

Έτσι στοχαζόταν η κυρα-Θώμαινα κι άρχισε να βάζει της Φρόσως το πρώτο κοκκινάδι στα μάγουλα, της έκοψε τα πρώτα σγουρά στο μέτωπο και τη μάλωσε να μη βγει άλλη φο­ρά όξω στο μπαλκόνι αχτένιστη κι ανάλλαγη, όπως συγύριζε το σπίτι.

Κάποιους φόβους που είχε για το σκοπό του νιου που την τριγυρνούσε, τους σκόρπισε η απόκριση μιας φιλενάδας της, μιας προεστής, που την έβαλε να εξετάσει απόξω απόξω τον μέλλοντα γαμπρό:

- Το παιδί έχει καλό στο νου του, ζουρλαίνεται για την επαρχοπούλα και καρτερεί μονάχα να γένει δικαστής κι απέ να τη γυρέψει τίμια από τον πατέρα της. Τώρα φοβάται κιόλας μη δεν του τη δώσει.

- Σαν έρθ' η ώρα, τον πατέρα της τον καταφέρνουμε.

Και περιμένοντας την ώρα αυτή έπεισε τον άντρα της να φύ­γει μοναχός. Μα η μοίρα άλλα λογάριαζε. Απάντεχα, πριν να περάσει χρόνος που χωρίστηκε από τον άντρα της, ο άξαφνος θάνατός της τη χώρισε από τα σχέδια και τα όνειρά της.

¹ να στρέξει: να θελήσει // ²διαυτεντής: διευθυντής // ³καζάντι: κακή οικονομική και κοινωνική κατάσταση

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α1.     Ποια είναι τα βασικά πρόσωπα του αποσπάσματος; Να επισημάνετε τις μεταξύ τους σχέσεις.

 Μονάδες 25

β1.     «κυρα-Θώμαινα»: Να σχολιάσετε το όνομα της ηρωίδας, λαμβάνοντας υπόψη τα στερεότυπα της εποχής. (μονάδες 5)

β2.     Λαμβάνοντας υπόψη τα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής στην οποία διαδραματίζεται η ιστορία, να ερμηνεύσετε την αρχική (10 μονάδες) και τη μετέπειτα στάση (μονάδες 10) της κυρα-Θώμαινας στο ειδύλλιο που φαίνεται να αναπτύσσεται ανάμεσα στην κόρη της και το πλουσιόπαιδο της περιοχής.

Μονάδες 25

γ1.     Στο κείμενο η κυρα-Θώμαινα προσπαθεί να πείσει τον άνδρα της να αποδεχτεί τη θέση του γραμματικού σε νομαρχία. Ποια επιχειρήματα φαντάζεστε ότι χρησιμοποίησε για να τον πείσει; Αντλώντας στοιχεία από το απόσπασμα, να συνθέσετε ένα κείμενο σε πρώτο πρόσωπο, υποδυόμενοι την ίδια.

Μονάδες 25

δ1.     Ποιος φαίνεται να λαμβάνει τις αποφάσεις στο σπίτι του Θώμου Κρανιά; Θεωρείτε ότι στην εποχή μας οι αποφάσεις σε μια οικογένεια λαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο ή όχι. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, βασιζόμενοι στα προσωπικά σας βιώματα.  

Μονάδες 25

ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!