ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

Οι οδηγοί «υψηλού κινδύνου»

Οι ηλικιακές, κοινωνικές, οικονομικές, ακόμη και ψυχολογικές παράμετροι που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του οδηγού - υπεύθυνου τροχαίου ατυχήματος προσδιορίζονται σε αναλυτική έρευνα καθηγητών πανεπιστημίου.

 «Πρωταθλητές» των τροχαίων ατυχημάτων οι νέοι κάτω των 22 ετών

Από την επεξεργασία των στοιχείων στην Ελλάδα, τα τροχαία συμβάντα για τα οποία ευθύνονται οι νέοι κάτω των 22 ετών είναι κατά 75% περισσότερο από το μέσο όρο. Εμπλέκονται σε ατυχήματα λόγω παραβίασης του ΚΟΚ (του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας) και κυρίως της υπέρβασης του ορίου ταχύτητας. Και, όπως έχει διαπιστωθεί, καθοριστικό ρόλο σε αυτή την «επιθετική» συμπεριφορά των νεαρών οδηγών έχουν οι εκκρίσεις ορισμένων ουσιών, των επονομαζόμενων «νευροδιαβιβαστών». Μία εξ αυτών, η ντοπαμίνη, ουσιαστικά ... οδηγεί τον οδηγό, καθώς τον παροτρύνει στην εξερεύνηση για νέες και έντονες καταστάσεις. Ενδεικτικό της υπερβολικής αυτοπεποίθησης και της υπερεκτίμησης των ικανοτήτων από τους νεαρούς οδηγούς είναι ότι οι 70 στους 100 νέους θεωρούν εαυτούς άσους του βολάν. Ακόμη, από τις μελέτες των συγκοινωνιολόγων προέκυψε ότι οι νέοι που εμφανίζονται ως επιρρεπείς σε τροχαία ατυχήματα χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: όσοι νέοι ενδιαφέρονται υπερβολικά για τα αυτοκίνητα, όσοι οδηγούν για ευχαρίστηση ή επίδειξη και όσοι προέρχονται από οικογένειες που αντιμετωπίζουν προβλήματα κυρίως επικοινωνίας.

Οι μοιραίοι συνεπιβάτες

Από τις έρευνες των πανεπιστημιακών διαπιστώθηκε ότι στην ηλικία των 18 - 20 ο δείκτης ατυχημάτων είναι διπλάσιος από ό,τι στις άλλες ηλικίες, όταν υπάρχει συνομήλικος συνεπιβάτης. Η επιρροή αυτή είναι ακόμα μεγαλύτερη, αν υπάρχουν περισσότεροι από ένας νεαροί συνεπιβάτες, γιατί τότε υπάρχουν μάρτυρες που θα διαδώσουν την καλή ή κακή επίδοση στην οδήγηση του νεαρού οδηγού. Αυτοί είναι που θα τον παροτρύνουν στο ρίσκο της οδήγησης, αυτών την άποψη θα φοβάται στις νεανικές παρέες ο... εξεταζόμενος νεαρός οδηγός. Και αλίμονο αν τον πουν φρόνιμο και φοβητσιάρη...

Επιπρόσθετα, η οδήγηση από νεαρούς με τέτοια παρέα, σε νυκτερινές ώρες, θεωρείται συνδυασμός υψίστου κινδύνου, αφού πλέον εκτός των κακών παραινέσεων υπάρχει και ο χείριστος σύμβουλος οδήγησης: το οινόπνευμα! Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις των μελετητών, οι ίδιοι οδηγοί αυτής της ηλικίας οδηγούν με υπερβολική προσοχή και ασφάλεια, όταν συνοδεύονται από τους γονείς τους. Σε χώρες όπως ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία απαγορεύεται η νυκτερινή οδήγηση ασυνόδευτων από ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, νεαρών οδηγών.

Τα «ταξικά» ατυχήματα

Παρόλο που δεν μπορεί να συναχθούν σε ελληνικό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο ασφαλή συμπεράσματα με την παράθεση συγκεκριμένων αριθμητικών στοιχείων, διαπιστώνεται ότι τα ατυχήματα σε χαμηλού βιοτικού επιπέδου οδηγούς είναι περισσότερα από αυτά των οδηγών με μεγάλες οικονομικές δυνατότητες. Η διαφοροποίηση οφείλεται κυρίως στα καλύτερης ποιότητας οχήματα που οδηγούν οι πλουσιότεροι, τα οποία προσφέροντας υψηλότερα επίπεδα ενεργητικής οδικής ασφάλειας αποτρέπουν, σε αρκετές περιπτώσεις, θανατηφόρα τροχαία.

(άρθρο από τον ημερήσιο τύπο, διασκευή)

Α.      Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Β1.    α) Να εντοπίσετε δύο διαφορετικούς τρόπους ανάπτυξης της 2^ης παραγράφου, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.

        β) Να δώσετε διαφορετικούς τίτλους στο κείμενο:

i) έναν τίτλο χωρίς κανένα σχόλιο

ii) έναν τίτλο που να δηλώνει αγανάκτηση.

Β2.    α) Για κάθε λέξη τυπωμένη με έντονη γραφή να δώσετε μια συνώνυμη, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο.

          β) Για κάθε υπογραμμισμένη λέξη να δώσετε ένα αντώνυμο, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο.

γ) οικονομικές, υπεύθυνου, ατυχήματα, υπερβολικής, οικογένειες, θανατηφόρα: Χρησιμοποιώντας το β΄ συνθετικό των παραπάνω λέξεων ως α΄ συνθετικό, να σχηματίσετε ένα νέο σύνθετο ουσιαστικό ή επίθετο.

Β3.   Στην παρακάτω περίοδο να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική ή παθητική) και να τη μεταφέρετε στην αντίθετή της:

«      τότε υπάρχουν μάρτυρες οι οποίοι θα διαδώσουν την καλή ή κακή επίδοση στην οδήγηση του νεαρού οδηγού.

Β4.   Να εξηγήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις παρακάτω περιόδους:

«      «Πρωταθλητές» των τροχαίων ατυχημάτων οι νέοι κάτω των 22 ετών

«      ατυχήματα λόγω παραβίασης του ΚΟΚ (του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας)

«      Και όπως έχει διαπιστωθεί, καθοριστικό ρόλο σε αυτή την «επιθετική» συμπεριφορά των νεαρών οδηγών έχουν οι εκκρίσεις ορισμένων ουσιών, των επονομαζόμενων «νευροδιαβιβαστών».

«      εκτός των κακών παραινέσεων υπάρχει και ο χείριστος σύμβουλος οδήγησης: το οινόπνευμα!

Β5.   Ακόμη, από τις μελέτες των συγκοινωνιολόγων προέκυψε ότι οι νέοι που εμφανίζονται ως επιρρεπείς σε τροχαία ατυχήματα χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες: Να εντοπίσετε τη δευτερεύουσα αναφορική πρόταση και να χαρακτηρίσετε το είδος της.

Γ.         Με αφορμή τον τραυματισμό συμμαθητή σας σε τροχαίο ατύχημα, να συνθέσετε ένα άρθρο (500-600 λέξεων) για τη σχολική εφημερίδα, στο οποίο:

α) θα αναλύετε τους λόγους για τους οποίους πολλοί νέοι εμπλέκονται σε τροχαία ατυχήματα (είτε ως οδηγοί είτε ως πεζοί) και  

β) θα προτείνετε δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλει ώστε να ευαισθητοποιήσει τους νέους για τα τροχαία ατυχήματα.

ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Κείμενο:

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η τηλεόραση έχει κυριαρχήσει στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Κατά μέσο όρο ο πολίτης μιας σύγχρονης κοινωνίας αφιερώνει 25 ώρες την εβδομάδα στη μικρή οθόνη, χωρίς να υπολογιστούν ο κινηματογράφος, ο τύπος ή το Διαδίκτυο. Ειδικά τα παιδιά, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, αφιερώνουν στην τηλεόραση περίπου όσο χρόνο αφιερώνουν στο σχολείο ή στην οικογένεια και τους φίλους τους. Και μόνα αυτά τα δεδομένα αρκούν, για να εστιάσουν το ενδιαφέρον των ειδικών στη μελέτη της επίδρασής της στο κοινό, ιδίως στα παιδιά και στους νέους.

Όμως, και στο ζήτημα αυτό η επιστημονική κοινότητα εμφανίζεται διχασμένη και στη σχετική συζήτηση διατυπώνονται δύο ακραίες θέσεις. Στο ένα άκρο του φάσματος προβάλλεται η άποψη ότι τα μέσα, κυρίως η τηλεόραση, συμβάλλουν σημαντικά στην εμφάνιση μιας σειράς φαινομένων κοινωνικής παθογένειας που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Στο άλλο άκρο παρατηρείται η τάση τα μέσα να απαλλάσσονται από τέτοιες βαριές κατηγορίες. Αυτό συμβαίνει διότι οι οπαδοί της δεύτερης τάσης εκλαμβάνουν τον δέκτη ως ενεργητικό και ενημερωμένο πολίτη, ο οποίος επιλέγει ορθολογικά ανάμεσα στα προσφερόμενα μηνύματα, χωρίς να παρασύρεται τόσο εύκολα από τις ποικίλες τεχνικές των παραγωγών τους. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες εκδοχές μπορεί κανείς να κατατάξει μια εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία από ενδιάμεσες θεωρήσεις.

Έτσι, ο Karl Popper - σημαντικός αυστριακός φιλόσοφος του 20^ου αιώνα - συγκαταλέγεται ανάμεσα σε εκείνους που έχουν υποστηρίξει σθεναρά την αρνητική επίδραση ειδικά της τηλεόρασης στη νέα γενιά. Για τον Popper η βία, το σεξ και ο εντυπωσιασμός αποτελούν τη βασική συνταγή για την προσέλκυση του κοινού, ενώ είναι ενδεικτικές του ρόλου της τηλεόρασης οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ανήλικοι παραβάτες ισχυρίστηκαν ότι εμπνεύστηκαν την ακραία βίαιη συμπεριφορά τους από τηλεοπτικά προγράμματα. Τα παιδιά, καθώς μεγαλώνουν, νιώθουν την ανάγκη να προσαρμοστούν στα διαφορετικά περιβάλλοντα στα οποία εντάσσονται. Κατά συνέπεια, η διανοητική τους εξέλιξη εξαρτάται από αυτά. Η τηλεόραση ως βασικό στοιχείο του περιβάλλοντος ασκεί σημαντική επίδραση στα παιδιά. Όπως χαρακτηριστικά τονίζει, «από την τηλεόραση παράγεται βία και εισάγεται σε οικογένειες που διαφορετικά δε θα τη γνώριζαν».

Άλλωστε, με μια σειρά άλλων ερευνών επιχειρήθηκε να αναλυθούν οι τυχόν θετικές επιδράσεις της τηλεόρασης. Στο πλαίσιο αυτό μελετήθηκε, για παράδειγμα, ως ποιον βαθμό η παρουσίαση θετικών κοινωνικών σχέσεων διαμορφώνει στα παιδιά αντίστοιχες θετικές συμπεριφορές. Ένα άκρως ενδιαφέρον συμπέρασμα των σχετικών μελετών είναι ότι, ενώ μετά την παρακολούθηση βίαιων προγραμμάτων από παιδιά, αυξάνονται σαφώς οι αρνητικές και βίαιες συμπεριφορές τους, στην περίπτωση παρακολούθησης θετικών και μη βίαιων συμπεριφορών η αντίστοιχη θετική ωφέλεια εμφανίζεται πολύ πιο έντονη.

Εξάλλου, μια άλλη πρόσφατη ερευνητική κατεύθυνση αμφισβητεί ότι ο τηλεθεατής είναι απλώς ένας παθητικός δέκτης, που έχει ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης στην επίδραση των μέσων. Οι ερευνητές αυτής της τάσης στρέφουν το ενδιαφέρον μας προς τη μελέτη των διαδικασιών μέσω των οποίων καθένας μας προσλαμβάνει, ερμηνεύει και κατανοεί τα εκπεμπόμενα από την τηλεόραση μηνύματα. Σε αυτήν τη βάση διαμορφώθηκε μια κατηγορία των λεγόμενων «ερευνών πρόσληψης», που είχε στόχο να δοθεί έμφαση στη σχετική ανεξαρτησία του δέκτη.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε ότι τα συμπεράσματα στα οποία έχουν καταλήξει οι σχετικές έρευνες είναι ασαφή και σε πολλές περιπτώσεις αντιφατικά. Τι επιβάλλεται, επομένως, να γίνει; Πώς μπορούμε να οδηγηθούμε σε ασφαλή συμπεράσματα; Εκείνο που φαίνεται ότι απαιτείται σήμερα είναι πιο συστηματικές και σύνθετες έρευνες, που θα λαμβάνουν υπόψη τους την πολυπλοκότητα των προβλημάτων και την ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις.

Π. Χαραμής, Εκπαιδευτική πύλη e-paideia, 13.2.2004 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1.   Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (100-120 λέξεις).

Β1.   Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α)      Οι ειδικοί μελετούν την επίδραση της τηλεόρασης στο κοινό, επειδή λαμβάνουν υπόψη τους ότι αυτή έχει εισβάλει στη ζωή των ανθρώπων.

β)       Ορισμένοι μελετητές δεν θεωρούν ότι η τηλεόραση συμβάλλει στην εμφάνιση μιας σειράς φαινομένων κοινωνικής παθογένειας.

γ)       Για τον Popper η τηλεόραση εισάγει τη βία στις οικογένειες που ήδη την έχουν βιώσει.

δ)      Καμία έρευνα δεν αναλύει τις θετικές επιδράσεις της τηλεόρασης.

ε)       Όλες οι έρευνες συμφωνούν ότι ο τηλεθεατής είναι απλώς ένας παθητικός δέκτης, που έχει ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης στην επίδραση των μέσων.

Β2.   α) Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τα δομικά στοιχεία και δύο τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας.          

        β) Να γράψετε στο τετράδιό σας 5 διαφορετικές διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις του κειμένου με τις οποίες επιτυγχάνεται συνοχή και να δηλώσετε τη σημασία τους.

Β4.    α) Να γράψετε τα συνώνυμα των λέξεων που είναι τυπωμένες με έντονη γραφή, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα.

β) Να γράψετε τα αντώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων με βάση της σημασία τους στο κείμενο.

Β3.    Στην παρακάτω πρόταση α) να αναγνωρίσετε τη σύνταξη – ενεργητική ή παθητική – και να αιτιολογήσετε τη χρήση της β) να μετατρέψετε τη σύνταξη στην αντίθετή της:

▪          οι οπαδοί της δεύτερης τάσης εκλαμβάνουν τον δέκτη ως ενεργητικό και ενημερωμένο πολίτη

Β4.    «Έτσι, ο Karl Popper συγκαταλέγεται ανάμεσα σε εκείνους που έχουν υποστηρίξει σθεναρά την αρνητική επίδραση ειδικά της τηλεόρασης στη νέα γενιά».

α. Να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Β5.   α) Να ερμηνεύσετε τη χρήση της διπλής παύλας και των εισαγωγικών στην 3^η παράγραφο του κειμένου.

        β) Να αξιολογήσετε τη χρήση των δύο ερωτημάτων στην τελευταία παράγραφο του κειμένου.

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Σε μια ομιλία (500-600 λέξεων) σε εκδήλωση του Δήμου σας για το ρόλο της τηλεόρασης να αναλύσετε:

α) τους λόγους για τους οποίους οι έφηβοι στις μέρες μας αφιερώνουν πολλές ώρες από την καθημερινότητά τους στην παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων

β) τις συνέπειες που μπορεί να προκληθούν στους εφήβους από το φαινόμενο αυτό. 

ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Οι ανάγκες της Τρίτης Ηλικίας

Το πέρασμα στην Τρίτη Ηλικία μπορεί να αποτελέσει μια δύσκολη περίοδο στη ζωή των ανθρώπων τόσο των ιδίων όσο και των οικείων τους. Η αίσθηση ότι παύεις να είσαι ενεργός, χρήσιμος και απαραίτητος για τους άλλους είναι ένα ισχυρό πλήγμα για αυτούς που περνάνε στις τάξεις των ηλικιωμένων, πολύ περισσότερο αυτών που είναι εξαρτημένοι για την επαρκή τους διαβίωση από άλλους ανθρώπους, τους φροντιστές τους.

Ρωτήσαμε, λοιπόν, τους εξυπηρετούμενους από το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» του δήμου Βόλου τι χρειάζονται οι ηλικιωμένοι για να νιώθουν ικανοποίηση και χαρά. «Το σημαντικότερο, ίσως, για τους ανθρώπους της Τρίτης Ηλικίας είναι να νιώθουν χρήσιμοι, να νιώθουν πως τους χρειαζόμαστε και πως οι αγαπημένοι τους άνθρωποι τους έχουν ανάγκη», μας απάντησαν.

Είναι πράγματι πολύ σημαντική η εμπλοκή των ανθρώπων της Τρίτης Ηλικίας σε πολλαπλές δραστηριότητες, η κοινωνικοποίηση και η αποφυγή της απομόνωσης και αδράνειας. Είναι πραγματικά υπέροχο να βλέπουμε καθημερινά ηλικιωμένους να κάνουν δουλειές του σπιτιού, να μαγειρεύουν, να καθαρίζουν, να προσέχουν τα εγγόνια τους. Διαπιστώνουμε ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία και διατηρούνται αυτόνομοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε αντίθεση με τους ανθρώπους που είναι μοναχικοί, απομονωμένοι, χωρίς αγαπημένους ανθρώπους κοντά τους.

Το πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι» έχει αποδείξει με την πολυετή λειτουργία του τη βαρύτητα, τη σημασία και το πόσο απαραίτητο είναι για τους μοναχικούς ηλικιωμένους αλλά και τα άτομα με αναπηρίες. Προσπαθώντας να απαντήσουμε στις ανάγκες των ηλικιωμένων και των μοναχικών ανθρώπων, προσφέρουμε στους ηλικιωμένους δημότες ευκαιρίες για διασκέδαση, παρέα και κοινωνικές εκδηλώσεις, υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, υπηρεσίες προσωπικής υγιεινής αλλά κυρίως συντροφικότητα, ενδιαφέρον και προσοχή.

Υποστηρίζουμε ότι τα γηρατειά δεν είναι ασθένεια, αλλά η φυσική κατάληξη όλων μας. Οι άνθρωποι της Τρίτης Ηλικίας αποτελούν ένα πολύτιμο κεφάλαιο και πηγή εμπειρίας και γνώσης, η οποία δεν πρέπει να μείνει αναξιοποίητη. Όμως, στη σύγχρονη κοινωνία, που όλα αξιολογούνται με γνώμονα την ομορφιά, τη δύναμη και τη δόξα, υπερισχύει η αντίληψη ότι τα γηρατειά είναι μία αξιοθρήνητη κατάσταση, καθώς συνδέονται κυρίως με την ασθένεια και τη μιζέρια. Μία τέτοια προκατάληψη δηλητηριάζει την ψυχή του ατόμου σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, κάνοντάς τον να αισθάνεται απέχθεια προς τη διαδικασία της γήρανσης.

Ωστόσο, η Τρίτη Ηλικία είναι εκείνη που λόγω των χρονικών περιθωρίων που προσφέρει στο άτομο μετά την απομάκρυνσή του από την παραγωγική διαδικασία, δίνει τη δυνατότητα για όμορφες εμπειρίες δημιουργικής απασχόλησης. Όποια και αν είναι η φυσική του κατάσταση, μπορεί να αναπτύξει δεξιότητες, να ανακαλύψει νέα ενδιαφέροντα και ταλέντα, να κάνει ό,τι αδυνατούσε να κάνει στο παρελθόν. Κατά την περίοδο αυτή η δημιουργική ενασχόληση αποτελεί βασικό μέσο για την επίτευξη της ψυχικής ισορροπίας του ατόμου. Είναι η μέθοδος εκείνη που μειώνει δυσάρεστες σκέψεις και αρνητικά συναισθήματα, που αναπτύσσει την ικανότητα της κοινωνικής συναναστροφής και συνεργασίας και γενικότερα ενισχύει το αίσθημα της αυτοεκτίμησης, του σεβασμού και της αποδοχής του άλλου.

Η Τρίτη Ηλικία μπορεί να είναι μία ευχάριστη περίοδος με πολλές εναλλακτικές λύσεις. Αρκεί η φλόγα της ψυχής να ανάβει, ώστε να κινητοποιεί τον ηλικιωμένο για προβληματισμό, δράση και ενδιαφέρον προς τη ζωή.

Άρθρο της Αποστολίδη Μαρίας, Κλινικής Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπεύτριας, Υπεύθυνης του τμήματος Κοινωνικής Μέριμνας και Αλληλεγγύης της ΚΕΚΠΑ – ΔΙΕΚ του Δήμου Βόλου.

Α1.       Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Α2.      α) Να εντοπίσετε δύο διαφορετικούς τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου.

            β) Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της 3^ης παραγράφου;

            γ) Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται συνοχή ανάμεσα στην 5^η και την 6^η παράγραφο του κειμένου;

Β1.      α) Να ερμηνεύσετε τη χρήση των εισαγωγικών στη 2^η παράγραφο.

            β) Για κάθε λέξη τυπωμένη με έντονη γραφή να δώσετε ένα συνώνυμο.

            γ) Για κάθε υπογραμμισμένη λέξη να δώσετε ένα αντώνυμο.

           

Β2.      α) Ποιες από τις υπογραμμισμένες λέξεις – φράσεις χρησιμοποιούνται κυριολεκτικά και ποιες μεταφορικά;

§        Η αίσθηση ότι παύεις να είσαι ενεργός είναι ένα ισχυρό πλήγμα

§        βλέπουμε καθημερινά ηλικιωμένους να μαγειρεύουν

§        Το πρόγραμμα «Βοήθεια Στο Σπίτι» έχει αποδείξει με την πολυετή λειτουργία του

§        Οι άνθρωποι της Τρίτης Ηλικίας αποτελούν πηγή εμπειρίας και γνώσης

§        Μία τέτοια προκατάληψη δηλητηριάζει την ψυχή του ατόμου

§        Αρκεί η φλόγα της ψυχής να ανάβει

β) Στις παρακάτω φράσεις να αιτιολογήσετε την επιλογή της ενεργητικής σύνταξης από την αρθρογράφο και να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. 

               

§        Προσφέρουμε στους ηλικιωμένους δημότες ευκαιρίες για διασκέδαση.

§        Μία τέτοια προκατάληψη δηλητηριάζει την ψυχή του ατόμου σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Γ.         Υποθέστε ότι ο Δήμος της περιοχής σας διοργανώνει εκδήλωση με θέμα την τρίτη ηλικία. Να συνθέσετε μια ομιλία (500-600 λέξεων) στην οποία θα αναλύσετε

α) τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας

β) τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας θα μπορούν να νιώθουν ότι διανύουν μια ευχάριστη περίοδο στη ζωή τους. 

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2017

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ 2^ου ΓΕΛ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο θάνατος του Αμερικανού φυσικού Οπενχάιμερ, του μεγάλου επιστήμονα, που πρωτοστάτησε στην κατασκευή του φοβερότερου όπλου απ’ όσα γνώρισε ως τώρα η ιστορία, της ατομικής βόμβας, αλλά και του υψηλόφρονα ανθρώπου, που αισθάνθηκε βαθιά στην ψυχή του τον ηθικό αντίχτυπο αυτής της αποτρόπαιης εφεύρεσης, έφερε και πάλι στο πρώτο επίπεδο του στοχασμού και της ευαισθησίας μας το οξύ πρόβλημα της ευθύνης των σοφών στη διακυβέρνηση της οικουμένης. [...]

Δεν είναι μόνο οι κυνικοί «θεωρητικοί» που πάσχουν από ηθική αναλγησία, ούτε οι υψηλής στάθμης και πανύψηλου εισοδήματος «επιστήμονες-τεχνικοί», όσοι προσφέρουν -χωρίς φειδώ και χωρίς αιδώ - τη φαιά ουσία των εγκεφάλων τους στα μυστικά εργαστήρια των επιτελείων που ισχυρίζονται ότι αυτοί σαν «ερευνητές» ό,τι έχουν να πράξουν είναι «να κάνουν όσο καλύτερα μπορούν τη δουλειά τους» — την ευθύνη για την καλή ή κακή χρήση των επινοήσεών τους την έχουν άλλοι: οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί. Ακόμη και απλοί άνθρωποι, όταν τους ζητείται να αποφανθούν απάνω στο κρίσιμο τούτο θέμα, δογματίζουν μ' έναν γενικό αφορισμό: «η επιστήμη είναι ανεύθυνη» ! Τι σημαίνει όμως το απόφθεγμα τούτο που, επειδή είναι πολύ βολικό, περνάει εύκολα από στόμα σε στόμα; Λέει τίποτα; Και τι ακριβώς λέει; Αξίζει, νομίζω, να επιχειρήσομε μια σύντομη ανάλυσή του. Από πολλά συνθήματα, που παραχαράσσουν την αλήθεια, υποφέρει ο αιώνας μας· ας προσπαθούμε λοιπόν να μη γίνονται περισσότερα, από την απροσεξία και την ακρισία μας.

Παρατήρηση πρώτη: στον χώρο της επιστήμης διακηρύσσεται το αξίωμα «η γνώση είναι δύναμη». Όχι θεωρητική χαρά και πνευματική ικανοποίηση – όπως ήταν παλιότερα -αλλά ισχύς και εξουσία. Απάνω σε τι; Μα στη Φύση, στον υλικό κόσμο. Να νικήσομε τη Φύση, να την υποτάξομε στους σκοπούς μας, αυτό είναι από δω κι εμπρός το πρόγραμμα της επιστήμης. Και πώς θα το πραγματοποιήσομε; Ανακαλύπτοντας τα μυστικά της και ακολουθώντας τους δικούς της τρόπους ενέργειας, τους «νόμους» της. Θα την υπακούσομε για να την εξουσιάσομε. Να την υποχρεώσομε να δουλεύει για λογαριασμό δικό μας... Με αυτό το πνεύμα και αυτή τη στρατηγική έφτασε η επιστήμη μας στα θαύματα της σημερινής Τεχνικής, που έγιναν πηγή κολοσσιαίας δύναμης (υλικής ευημερίας και πολιτικής ισχύος) σε όσες χώρες είναι σε θέση να την αποκτούν χάρη στο ανθρώπινο κεφάλαιο που διαθέτουν. Και εδώ ακριβώς τίθεται το πελώριο ζήτημα: «είναι, μπορεί να είναι, δέχεται να είναι η επιστήμη ανεύθυνη για τις συνέπειες των κατορθωμάτων της»;

Παρατήρηση δεύτερη: η ευθύνη είναι σταυρός και προνόμιο μόνο προσωπικών όντων. Σαν αφηρημένη ενέργεια η «επιστήμη» ούτε έχει ούτε δεν έχει ευθύνη. Ευθύνη έχουν - δεν μπορούν παρά να έχουν, θέλοντας και μη - τα πρόσωπα που κάνουν επιστήμη, οι επιστήμονες. Ακριβώς γιατί κάνουν (συνειδητά και εκούσια) επιστήμη του νέου τύπου, του «ευρωπαϊκού», που δεν αρκείται στην απλή θεώρηση της πορείας των φαινομένων του κόσμου, αλλά αγωνίζεται να αποσπάσει τα «μυστικά» αυτής της πορείας και με ειδική παρέμβαση να της αλλάξει την κατεύθυνση και το ρυθμό, για να αντλήσει δύναμη. Όποιος ζητάει και παίρνει δύναμη, είτε την κρατάει ο ίδιος, είτε την παραχωρεί σε άλλους (βιομηχάνους, στρατηγούς, πολιτικούς κτλ.) είναι υπεύθυνος για ό,τι πρόκειται να γίνει με αυτή τη δύναμη. Ξέρει, οφείλει να ξέρει ότι θα χρησιμοποιηθεί· μπορεί ακόμα και πρέπει να προεικάζει τους τρόπους και τα αποτελέσματα της χρήσης της. Δεν είναι από «καθαρή αγάπη προς την πρόοδο της έρευνας», από «ένθεο ζήλο για την εύρεση της αλήθειας» που οι μεγάλοι οικονομικοί οργανισμοί, τα επιτελεία και οι κυβερνήσεις ξοδεύουν αμύθητα ποσά για εγκαταστάσεις και εξοπλισμό επιστημονικών εργαστηρίων, για μισθούς προσωπικού, για έπαθλα και διακρίσεις προς όσους προωθούν αποτελεσματικά και πρωτότυπα τις διάφορες εξερευνήσεις. Δύναμη διψούν ν' αποκτήσουν. Όχι, φυσικά, για να τη χαρούν σαν καλλιτέχνες της ζωής, αλλά για να την εκμεταλλευθούν και με αυτήν να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Ποιοι είναι αυτοί οι σκοποί; Και ποιοι θα ωφεληθούν από την πραγματοποίησή τους; Έχουν ή δεν έχουν την υποχρέωση να τους πληροφορηθούν οι επιστήμονες που συσσωρεύουν τη δύναμη και την προσφέρουν στους χρηματοδότες τους; Στο στυγνό τούτο ερώτημα συμπυκνώνεται ολόκληρο το πρόβλημα.

Θα ειπούν: «Δεν μας ενδιαφέρουν τα παραπέρα. Αν αυτό που εμείς με κόπο μαζέψαμε σπαταληθεί κακώς, η ευθύνη είναι εκείνων που θα το χρησιμοποιήσουν... Εμείς ευθυνόμαστε έως εκεί που τελειώνει το έργο το δικό μας.»

Λάθος! Άκρη δεν έχει κανενός η ευθύνη, εφόσον έγινε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η αιτία ν' αρχίσει να ξετυλίγεται μια σειρά πράξεων. Τον βαρύνει η τελευταία όσο και η πρώτη. Και το χειρότερο, σε τέτοιες περιπτώσεις: είμαστε υπεύθυνοι όχι μόνο για ό,τι πράξαμε αλλά και για ό,τι κάποτε (προπάντων για ό,τι) παραλείψαμε να πράξομε. Στα ηθικά όντα, όπως είναι ο άνθρωπος, σωτηρία από την ευθύνη δεν υπάρχει.

Από την «Πρακτική φιλοσοφία» του Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΥ (διασκευή)

 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ :

A1.    Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1.    Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

α)      Ο Αμερικανός φυσικός Οπενχάιμερ αντιλήφθηκε τις τρομακτικές συνέπειες της ατομικής βόμβας.

β)      Πολλά συνθήματα ευθύνονται για την αλλοίωση της αλήθειας.

γ)      Ο στόχος της επιστήμης ανέκαθεν ήταν η υποταγή της Φύσης.

δ)      Όποιος παράγει δύναμη μέσω της επιστήμης οφείλει να προβλέπει τις συνέπειες της δύναμης αυτής.

ε)       Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η ευθύνη για τα επιστημονικά επιτεύγματά τους δεν τελειώνει ποτέ. 

Μονάδες 10

Β2.    α) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας. (μονάδες 2)

               

β) Ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου; (μονάδα 1) Να καταγράψετε – με αναφορές στο κείμενο - δύο διαφορετικά μέσα πειθούς. (μονάδες 4)

Μονάδες 7

Β3.    α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα: πρωτοστάτησε, προνόμιο, να αποσπάσει, διάφορες.

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: σύντομη, παραχαράσσουν.

γ) Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να σχηματίσετε ένα σύνθετο ομόρριζο ουσιαστικό: γνώρισε, πάσχουν, τίθεται, δέχεται.

Μονάδες 10

Β4.   α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της διπλής παύλας στις παρακάτω περιπτώσεις: (Μονάδες 4)

▪      «επιστήμονες-τεχνικοί» (2^η παράγραφος)

▪      -χωρίς φειδώ και χωρίς αιδώ – (2^η παράγραφος)

β) «Και ποιοι θα ωφεληθούν από την πραγματοποίησή τους;»: Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (μονάδα 1) και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της (μονάδες 3).

Μονάδες 8

Γ1.     Ο Δήμος της περιοχής σας οργανώνει εκδήλωση με θέμα: «Η ευθύνη του επιστήμονα απέναντι στα σύγχρονα επιτεύγματα». Αναλαμβάνετε να εκπροσωπήσετε το σχολείο σας με ομιλία (500-600 λέξεων). Σε αυτήν να αναλύσετε:

α) τους κινδύνους που προκύπτουν από την αλόγιστη χρήση των επιτευγμάτων της επιστήμης

β) τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται, ώστε η επιστήμη να μην καθίσταται επιζήμια για τον άνθρωπο.

Μονάδες 40