ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Κείμενο:

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η τηλεόραση έχει κυριαρχήσει στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Κατά μέσο όρο ο πολίτης μιας σύγχρονης κοινωνίας αφιερώνει 25 ώρες την εβδομάδα στη μικρή οθόνη, χωρίς να υπολογιστούν ο κινηματογράφος, ο τύπος ή το Διαδίκτυο. Ειδικά τα παιδιά, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, αφιερώνουν στην τηλεόραση περίπου όσο χρόνο αφιερώνουν στο σχολείο ή στην οικογένεια και τους φίλους τους. Και μόνα αυτά τα δεδομένα αρκούν, για να εστιάσουν το ενδιαφέρον των ειδικών στη μελέτη της επίδρασής της στο κοινό, ιδίως στα παιδιά και στους νέους.

Όμως, και στο ζήτημα αυτό η επιστημονική κοινότητα εμφανίζεται διχασμένη και στη σχετική συζήτηση διατυπώνονται δύο ακραίες θέσεις. Στο ένα άκρο του φάσματος προβάλλεται η άποψη ότι τα μέσα, κυρίως η τηλεόραση, συμβάλλουν σημαντικά στην εμφάνιση μιας σειράς φαινομένων κοινωνικής παθογένειας που χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες. Στο άλλο άκρο παρατηρείται η τάση τα μέσα να απαλλάσσονται από τέτοιες βαριές κατηγορίες. Αυτό συμβαίνει διότι οι οπαδοί της δεύτερης τάσης εκλαμβάνουν τον δέκτη ως ενεργητικό και ενημερωμένο πολίτη, ο οποίος επιλέγει ορθολογικά ανάμεσα στα προσφερόμενα μηνύματα, χωρίς να παρασύρεται τόσο εύκολα από τις ποικίλες τεχνικές των παραγωγών τους. Ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες εκδοχές μπορεί κανείς να κατατάξει μια εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία από ενδιάμεσες θεωρήσεις.

Έτσι, ο Karl Popper - σημαντικός αυστριακός φιλόσοφος του 20^ου αιώνα - συγκαταλέγεται ανάμεσα σε εκείνους που έχουν υποστηρίξει σθεναρά την αρνητική επίδραση ειδικά της τηλεόρασης στη νέα γενιά. Για τον Popper η βία, το σεξ και ο εντυπωσιασμός αποτελούν τη βασική συνταγή για την προσέλκυση του κοινού, ενώ είναι ενδεικτικές του ρόλου της τηλεόρασης οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ανήλικοι παραβάτες ισχυρίστηκαν ότι εμπνεύστηκαν την ακραία βίαιη συμπεριφορά τους από τηλεοπτικά προγράμματα. Τα παιδιά, καθώς μεγαλώνουν, νιώθουν την ανάγκη να προσαρμοστούν στα διαφορετικά περιβάλλοντα στα οποία εντάσσονται. Κατά συνέπεια, η διανοητική τους εξέλιξη εξαρτάται από αυτά. Η τηλεόραση ως βασικό στοιχείο του περιβάλλοντος ασκεί σημαντική επίδραση στα παιδιά. Όπως χαρακτηριστικά τονίζει, «από την τηλεόραση παράγεται βία και εισάγεται σε οικογένειες που διαφορετικά δε θα τη γνώριζαν».

Άλλωστε, με μια σειρά άλλων ερευνών επιχειρήθηκε να αναλυθούν οι τυχόν θετικές επιδράσεις της τηλεόρασης. Στο πλαίσιο αυτό μελετήθηκε, για παράδειγμα, ως ποιον βαθμό η παρουσίαση θετικών κοινωνικών σχέσεων διαμορφώνει στα παιδιά αντίστοιχες θετικές συμπεριφορές. Ένα άκρως ενδιαφέρον συμπέρασμα των σχετικών μελετών είναι ότι, ενώ μετά την παρακολούθηση βίαιων προγραμμάτων από παιδιά, αυξάνονται σαφώς οι αρνητικές και βίαιες συμπεριφορές τους, στην περίπτωση παρακολούθησης θετικών και μη βίαιων συμπεριφορών η αντίστοιχη θετική ωφέλεια εμφανίζεται πολύ πιο έντονη.

Εξάλλου, μια άλλη πρόσφατη ερευνητική κατεύθυνση αμφισβητεί ότι ο τηλεθεατής είναι απλώς ένας παθητικός δέκτης, που έχει ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης στην επίδραση των μέσων. Οι ερευνητές αυτής της τάσης στρέφουν το ενδιαφέρον μας προς τη μελέτη των διαδικασιών μέσω των οποίων καθένας μας προσλαμβάνει, ερμηνεύει και κατανοεί τα εκπεμπόμενα από την τηλεόραση μηνύματα. Σε αυτήν τη βάση διαμορφώθηκε μια κατηγορία των λεγόμενων «ερευνών πρόσληψης», που είχε στόχο να δοθεί έμφαση στη σχετική ανεξαρτησία του δέκτη.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαμε ότι τα συμπεράσματα στα οποία έχουν καταλήξει οι σχετικές έρευνες είναι ασαφή και σε πολλές περιπτώσεις αντιφατικά. Τι επιβάλλεται, επομένως, να γίνει; Πώς μπορούμε να οδηγηθούμε σε ασφαλή συμπεράσματα; Εκείνο που φαίνεται ότι απαιτείται σήμερα είναι πιο συστηματικές και σύνθετες έρευνες, που θα λαμβάνουν υπόψη τους την πολυπλοκότητα των προβλημάτων και την ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις.

Π. Χαραμής, Εκπαιδευτική πύλη e-paideia, 13.2.2004 (διασκευή).

ΘΕΜΑΤΑ

Α1.   Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο (100-120 λέξεις).

Β1.   Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη.

α)      Οι ειδικοί μελετούν την επίδραση της τηλεόρασης στο κοινό, επειδή λαμβάνουν υπόψη τους ότι αυτή έχει εισβάλει στη ζωή των ανθρώπων.

β)       Ορισμένοι μελετητές δεν θεωρούν ότι η τηλεόραση συμβάλλει στην εμφάνιση μιας σειράς φαινομένων κοινωνικής παθογένειας.

γ)       Για τον Popper η τηλεόραση εισάγει τη βία στις οικογένειες που ήδη την έχουν βιώσει.

δ)      Καμία έρευνα δεν αναλύει τις θετικές επιδράσεις της τηλεόρασης.

ε)       Όλες οι έρευνες συμφωνούν ότι ο τηλεθεατής είναι απλώς ένας παθητικός δέκτης, που έχει ελάχιστες δυνατότητες αντίστασης στην επίδραση των μέσων.

Β2.   α) Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τα δομικά στοιχεία και δύο τρόπους ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου, τεκμηριώνοντας την απάντησή σας.          

        β) Να γράψετε στο τετράδιό σας 5 διαφορετικές διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις του κειμένου με τις οποίες επιτυγχάνεται συνοχή και να δηλώσετε τη σημασία τους.

Β4.    α) Να γράψετε τα συνώνυμα των λέξεων που είναι τυπωμένες με έντονη γραφή, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα.

β) Να γράψετε τα αντώνυμα των υπογραμμισμένων λέξεων με βάση της σημασία τους στο κείμενο.

Β3.    Στην παρακάτω πρόταση α) να αναγνωρίσετε τη σύνταξη – ενεργητική ή παθητική – και να αιτιολογήσετε τη χρήση της β) να μετατρέψετε τη σύνταξη στην αντίθετή της:

▪          οι οπαδοί της δεύτερης τάσης εκλαμβάνουν τον δέκτη ως ενεργητικό και ενημερωμένο πολίτη

Β4.    «Έτσι, ο Karl Popper συγκαταλέγεται ανάμεσα σε εκείνους που έχουν υποστηρίξει σθεναρά την αρνητική επίδραση ειδικά της τηλεόρασης στη νέα γενιά».

α. Να εντοπίσετε την αναφορική πρόταση.

β. Να γράψετε αν αυτή είναι προσδιοριστική ή παραθετική/προσθετική και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.

Β5.   α) Να ερμηνεύσετε τη χρήση της διπλής παύλας και των εισαγωγικών στην 3^η παράγραφο του κειμένου.

        β) Να αξιολογήσετε τη χρήση των δύο ερωτημάτων στην τελευταία παράγραφο του κειμένου.

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Σε μια ομιλία (500-600 λέξεων) σε εκδήλωση του Δήμου σας για το ρόλο της τηλεόρασης να αναλύσετε:

α) τους λόγους για τους οποίους οι έφηβοι στις μέρες μας αφιερώνουν πολλές ώρες από την καθημερινότητά τους στην παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων

β) τις συνέπειες που μπορεί να προκληθούν στους εφήβους από το φαινόμενο αυτό.