ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2017

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ 2^ου ΓΕΛ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3)

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο θάνατος του Αμερικανού φυσικού Οπενχάιμερ, του μεγάλου επιστήμονα, που πρωτοστάτησε στην κατασκευή του φοβερότερου όπλου απ’ όσα γνώρισε ως τώρα η ιστορία, της ατομικής βόμβας, αλλά και του υψηλόφρονα ανθρώπου, που αισθάνθηκε βαθιά στην ψυχή του τον ηθικό αντίχτυπο αυτής της αποτρόπαιης εφεύρεσης, έφερε και πάλι στο πρώτο επίπεδο του στοχασμού και της ευαισθησίας μας το οξύ πρόβλημα της ευθύνης των σοφών στη διακυβέρνηση της οικουμένης. [...]

Δεν είναι μόνο οι κυνικοί «θεωρητικοί» που πάσχουν από ηθική αναλγησία, ούτε οι υψηλής στάθμης και πανύψηλου εισοδήματος «επιστήμονες-τεχνικοί», όσοι προσφέρουν -χωρίς φειδώ και χωρίς αιδώ - τη φαιά ουσία των εγκεφάλων τους στα μυστικά εργαστήρια των επιτελείων που ισχυρίζονται ότι αυτοί σαν «ερευνητές» ό,τι έχουν να πράξουν είναι «να κάνουν όσο καλύτερα μπορούν τη δουλειά τους» — την ευθύνη για την καλή ή κακή χρήση των επινοήσεών τους την έχουν άλλοι: οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί. Ακόμη και απλοί άνθρωποι, όταν τους ζητείται να αποφανθούν απάνω στο κρίσιμο τούτο θέμα, δογματίζουν μ' έναν γενικό αφορισμό: «η επιστήμη είναι ανεύθυνη» ! Τι σημαίνει όμως το απόφθεγμα τούτο που, επειδή είναι πολύ βολικό, περνάει εύκολα από στόμα σε στόμα; Λέει τίποτα; Και τι ακριβώς λέει; Αξίζει, νομίζω, να επιχειρήσομε μια σύντομη ανάλυσή του. Από πολλά συνθήματα, που παραχαράσσουν την αλήθεια, υποφέρει ο αιώνας μας· ας προσπαθούμε λοιπόν να μη γίνονται περισσότερα, από την απροσεξία και την ακρισία μας.

Παρατήρηση πρώτη: στον χώρο της επιστήμης διακηρύσσεται το αξίωμα «η γνώση είναι δύναμη». Όχι θεωρητική χαρά και πνευματική ικανοποίηση – όπως ήταν παλιότερα -αλλά ισχύς και εξουσία. Απάνω σε τι; Μα στη Φύση, στον υλικό κόσμο. Να νικήσομε τη Φύση, να την υποτάξομε στους σκοπούς μας, αυτό είναι από δω κι εμπρός το πρόγραμμα της επιστήμης. Και πώς θα το πραγματοποιήσομε; Ανακαλύπτοντας τα μυστικά της και ακολουθώντας τους δικούς της τρόπους ενέργειας, τους «νόμους» της. Θα την υπακούσομε για να την εξουσιάσομε. Να την υποχρεώσομε να δουλεύει για λογαριασμό δικό μας... Με αυτό το πνεύμα και αυτή τη στρατηγική έφτασε η επιστήμη μας στα θαύματα της σημερινής Τεχνικής, που έγιναν πηγή κολοσσιαίας δύναμης (υλικής ευημερίας και πολιτικής ισχύος) σε όσες χώρες είναι σε θέση να την αποκτούν χάρη στο ανθρώπινο κεφάλαιο που διαθέτουν. Και εδώ ακριβώς τίθεται το πελώριο ζήτημα: «είναι, μπορεί να είναι, δέχεται να είναι η επιστήμη ανεύθυνη για τις συνέπειες των κατορθωμάτων της»;

Παρατήρηση δεύτερη: η ευθύνη είναι σταυρός και προνόμιο μόνο προσωπικών όντων. Σαν αφηρημένη ενέργεια η «επιστήμη» ούτε έχει ούτε δεν έχει ευθύνη. Ευθύνη έχουν - δεν μπορούν παρά να έχουν, θέλοντας και μη - τα πρόσωπα που κάνουν επιστήμη, οι επιστήμονες. Ακριβώς γιατί κάνουν (συνειδητά και εκούσια) επιστήμη του νέου τύπου, του «ευρωπαϊκού», που δεν αρκείται στην απλή θεώρηση της πορείας των φαινομένων του κόσμου, αλλά αγωνίζεται να αποσπάσει τα «μυστικά» αυτής της πορείας και με ειδική παρέμβαση να της αλλάξει την κατεύθυνση και το ρυθμό, για να αντλήσει δύναμη. Όποιος ζητάει και παίρνει δύναμη, είτε την κρατάει ο ίδιος, είτε την παραχωρεί σε άλλους (βιομηχάνους, στρατηγούς, πολιτικούς κτλ.) είναι υπεύθυνος για ό,τι πρόκειται να γίνει με αυτή τη δύναμη. Ξέρει, οφείλει να ξέρει ότι θα χρησιμοποιηθεί· μπορεί ακόμα και πρέπει να προεικάζει τους τρόπους και τα αποτελέσματα της χρήσης της. Δεν είναι από «καθαρή αγάπη προς την πρόοδο της έρευνας», από «ένθεο ζήλο για την εύρεση της αλήθειας» που οι μεγάλοι οικονομικοί οργανισμοί, τα επιτελεία και οι κυβερνήσεις ξοδεύουν αμύθητα ποσά για εγκαταστάσεις και εξοπλισμό επιστημονικών εργαστηρίων, για μισθούς προσωπικού, για έπαθλα και διακρίσεις προς όσους προωθούν αποτελεσματικά και πρωτότυπα τις διάφορες εξερευνήσεις. Δύναμη διψούν ν' αποκτήσουν. Όχι, φυσικά, για να τη χαρούν σαν καλλιτέχνες της ζωής, αλλά για να την εκμεταλλευθούν και με αυτήν να επιτύχουν τους σκοπούς τους. Ποιοι είναι αυτοί οι σκοποί; Και ποιοι θα ωφεληθούν από την πραγματοποίησή τους; Έχουν ή δεν έχουν την υποχρέωση να τους πληροφορηθούν οι επιστήμονες που συσσωρεύουν τη δύναμη και την προσφέρουν στους χρηματοδότες τους; Στο στυγνό τούτο ερώτημα συμπυκνώνεται ολόκληρο το πρόβλημα.

Θα ειπούν: «Δεν μας ενδιαφέρουν τα παραπέρα. Αν αυτό που εμείς με κόπο μαζέψαμε σπαταληθεί κακώς, η ευθύνη είναι εκείνων που θα το χρησιμοποιήσουν... Εμείς ευθυνόμαστε έως εκεί που τελειώνει το έργο το δικό μας.»

Λάθος! Άκρη δεν έχει κανενός η ευθύνη, εφόσον έγινε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η αιτία ν' αρχίσει να ξετυλίγεται μια σειρά πράξεων. Τον βαρύνει η τελευταία όσο και η πρώτη. Και το χειρότερο, σε τέτοιες περιπτώσεις: είμαστε υπεύθυνοι όχι μόνο για ό,τι πράξαμε αλλά και για ό,τι κάποτε (προπάντων για ό,τι) παραλείψαμε να πράξομε. Στα ηθικά όντα, όπως είναι ο άνθρωπος, σωτηρία από την ευθύνη δεν υπάρχει.

Από την «Πρακτική φιλοσοφία» του Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΥ (διασκευή)

 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ :

A1.    Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1.    Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:

α)      Ο Αμερικανός φυσικός Οπενχάιμερ αντιλήφθηκε τις τρομακτικές συνέπειες της ατομικής βόμβας.

β)      Πολλά συνθήματα ευθύνονται για την αλλοίωση της αλήθειας.

γ)      Ο στόχος της επιστήμης ανέκαθεν ήταν η υποταγή της Φύσης.

δ)      Όποιος παράγει δύναμη μέσω της επιστήμης οφείλει να προβλέπει τις συνέπειες της δύναμης αυτής.

ε)       Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η ευθύνη για τα επιστημονικά επιτεύγματά τους δεν τελειώνει ποτέ. 

Μονάδες 10

Β2.    α) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου του κειμένου; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας. (μονάδες 2)

               

β) Ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς στην τέταρτη παράγραφο του κειμένου; (μονάδα 1) Να καταγράψετε – με αναφορές στο κείμενο - δύο διαφορετικά μέσα πειθούς. (μονάδες 4)

Μονάδες 7

Β3.    α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, χωρίς να αλλοιώνεται το νόημα: πρωτοστάτησε, προνόμιο, να αποσπάσει, διάφορες.

β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία τους στο κείμενο: σύντομη, παραχαράσσουν.

γ) Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις να σχηματίσετε ένα σύνθετο ομόρριζο ουσιαστικό: γνώρισε, πάσχουν, τίθεται, δέχεται.

Μονάδες 10

Β4.   α) Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών και της διπλής παύλας στις παρακάτω περιπτώσεις: (Μονάδες 4)

▪      «επιστήμονες-τεχνικοί» (2^η παράγραφος)

▪      -χωρίς φειδώ και χωρίς αιδώ – (2^η παράγραφος)

β) «Και ποιοι θα ωφεληθούν από την πραγματοποίησή τους;»: Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (μονάδα 1) και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της (μονάδες 3).

Μονάδες 8

Γ1.     Ο Δήμος της περιοχής σας οργανώνει εκδήλωση με θέμα: «Η ευθύνη του επιστήμονα απέναντι στα σύγχρονα επιτεύγματα». Αναλαμβάνετε να εκπροσωπήσετε το σχολείο σας με ομιλία (500-600 λέξεων). Σε αυτήν να αναλύσετε:

α) τους κινδύνους που προκύπτουν από την αλόγιστη χρήση των επιτευγμάτων της επιστήμης

β) τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται, ώστε η επιστήμη να μην καθίσταται επιζήμια για τον άνθρωπο.

Μονάδες 40