ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ 2017 ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διδαγμένο κείμενο: Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4)

Σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην τοῖς ἔργοις· ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενος τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ αὐτῷ τούτῳ χαίρων σώφρων, ὁ δ’ ἀχθόμενος ἀκόλαστος, καί ὁ μὲν ὑπομένων τὰ δεινὰ καὶ χαίρων ἢ μὴ λυπούμενός γε ἀνδρεῖος, ὁ δὲ λυπούμενος δειλός. Περὶ ἡδονὰς γὰρ καὶ λύπας ἐστὶν ἡ ἠθικὴ ἀρετή· διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ φαῦλα πράττομεν, διὰ δὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. Διὸ δεῖ ἦχθαί πως εὐθὺς ἐκ νέων, ὡς ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε καὶ λυπεῖσθαι οἷς δεῖ· ἡ γὰρ ὀρθὴ παιδεία αὕτη ἐστίν.

Δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλὰ καὶ ποία τις. Ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν, οἷον ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ· τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. Ὁμοίως ἡ τοῦ ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺς πολεμίους. Εἰ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων οὕτως ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται καὶ ἀφ’ ἧς εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.

Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Περὶ ἡδονὰς γὰρ καὶ λύπας... ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν.»

Μονάδες 10

Β1.  Ποια είναι η σχέση ηθικής αρετής και ηδονής - λύπης και πώς την εξηγεί ο Αριστοτέλης στο κείμενο που σας δίνεται;

Μονάδες 15

Β2. α) «Δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν … τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.»: Αντλώντας στοιχεία από το παραπάνω απόσπασμα, να προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά της «ἀρετῆς» που τη διαφοροποιούν από τις άλλες «ἕξεις». (Μονάδες 10)

β) «Εἰ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων οὕτως ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται καὶ ἀφ’ ἧς εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.»: Λαμβάνοντας υπόψη τη διατύπωση του παραπάνω αποσπάσματος, σε ποια συμπεράσματα μπορείτε να καταλήξετε για τον Αριστοτέλη ως φιλόσοφο - επιστήμονα; (Μονάδες 5)

Μονάδες 15

Β3. α) Πού οφείλουν το όνομά τους τα Ηθικά Νικομάχεια και ποιο θέμα εξετάζει διεξοδικά ο φιλόσοφος στο Α’ βιβλίο του έργου;

β) Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

α.  O Εύδοξος από την Κνίδο επηρέασε θετικά τη σκέψη του Αριστοτέλη.

β.  Ο Θεόφραστος ίδρυσε σχολή με το όνομα Λύκειο.

γ.  Ο Αριστοτέλης υπήρξε όχι μόνο μαθητής στην Ακαδημία αλλά και δάσκαλος.

δ. Το 323 π.Χ. ο Αριστοτέλης αντιλαμβάνεται ότι η ζωή του στη Μακεδονία βρίσκεται μπροστά στον πιο μεγάλο κίνδυνο.  

ε. Τα Ηθικά Νικομάχεια συντίθενται κατά την τρίτη περίοδο της φιλοσοφικής δραστηριότητας του Αριστοτέλη.

Μονάδες 10

Β4.    Να αντιγράψετε στο τετράδιό σας τις παρακάτω λέξεις και δίπλα στην καθεμία να καταγράψετε από το παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία (1) ετυμολογικά συγγενή λέξη: κακούργος, εισακτέος, πρόφαση, αδιάφορος, απόρρητος, αχάριστος, ενδεής, διαμονή, διαδρομή, ανεύθυνος.

Μονάδες 10

Γ.    Αδίδακτο Κείμενο: Ἀνδοκίδης, Περὶ τῶν μυστηρίων, 32-33

Ο ρήτορας ζητά από τους δικαστές να αποδοθεί δικαιοσύνη.

Νομίσατε τοίνυν ἀσέβημα οὐδὲν ἔλαττον εἶναι τῶν μηδὲν ἠδικηκότων ἀσεβεῖν καταγνῶναι ἢ τοὺς ἠσεβηκότας μὴ τιμωρεῖσθαι.Ὥστ’ ἐγὼ ὑμῖν πολὺ μᾶλλον τῶν κατηγόρων πρὸς τοῖν θεοῖν ἐπισκήπτω, ὑπὲρ τε τῶν ἱερῶν ἃ εἴδετε, καὶ ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων οἳτινες τῆς ἑορτῆς ἕνεκα ἔρχονται δεῦρο· εἰ μέν τι ἠσέβηκα ἢ ὡμολόγηκα ἢ ἐμήνυσα κατά τινος ἀνθρώπων, ἢ ἄλλος τις περὶ ἐμοῦ, ἀποκτείνατέ με· οὐ παραιτοῦμαι· εἰ δὲ οὐδὲν ἡμάρτηταί μοι καὶ τοῦτο ὑμῖν ἀποδέδεικται σαφῶς, δέομαι ὑμῶν αὐτὸ φανερὸν τοῖς Ἕλλησι πᾶσι ποιῆσαι, ὡς ἀδίκως εἰς τόνδε τὸν ἀγῶνα κατέστην.

Γ1.    Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω αρχαίο κείμενο.

Μονάδες 20

Γ2.    Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

οὐδὲν                       τη δοτική του πληθυντικού στο αρσενικό γένος

οἳτινες                     την αιτιατική του πληθυντικού στο θηλυκό γένος

τῶν κατηγόρων        τη δοτική του ενικού

ἀδίκως                     το επίρρημα στον υπερθετικό βαθμό

τὸν ἀγῶνα                τη δοτική του πληθυντικού

καταγνῶναι    το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο στην ίδια φωνή

εἴδετε             το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή

ἔρχονται        το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του αορίστου β΄

ἀποδέδεικται  το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή

δέομαι         το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή

Μονάδες 10

Γ3.  α) Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των παρακάτω λέξεων του αδίδακτου κειμένου: μηδὲν, τῶν κατηγόρων, ἀνθρώπων, μοι, ὑμῖν, φανερὸν.

Μονάδες 6

β)       - ἢ τοὺς ἠσεβηκότας μὴ τιμωρεῖσθαι: Να αναλύσετε την παραπάνω μετοχή σε αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. (μονάδες 3)

        - δέομαι ὑμῶν αὐτὸ φανερὸν τοῖς Ἕλλησι πᾶσι ποιῆσαι: Να ξαναγράψετε την παραπάνω πρόταση, αφού μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. (μονάδα 1) 

Μονάδες 4

ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!