ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

2^Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ

ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

1. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 

Ἀριστοτέλους, Ἠθικά Νικομάχεια

Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς. Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ  πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.

Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται)· ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

Ερωτήσεις:

Α1.      Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς. Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν.

           

            Με βάση το παραπάνω απόσπασμα, να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:

            α) Ποια κριτήρια θέτει ο Αριστοτέλης για τον ορισμό της μεσότητας;

            β) Ποια χαρακτηριστικά διακρίνει ο Αριστοτέλης στο κάθε είδος μεσότητας;

Μονάδες 10

Β1.      Λαμβάνοντας στοιχεία από το δεύτερο απόσπασμα, να εξηγήσετε πώς συσχετίζει ο Αριστοτέλης τις έννοιες ἐπιστήμη (τέχνη) - ἀρετή – φύσις. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές εντοπίζει και με ποια σειρά τις ιεραρχεί; 

Μονάδες 10

Β2.      Έχει διαπιστωθεί από όλους τους μελετητές του Αριστοτέλη ότι ως φιλόσοφος έχει δύο βασικά χαρακτηριστικά: α) παραθέτει παραδείγματα, προκειμένου να αποσαφηνίσει νέες έννοιες και β) είναι διαλλακτικός, μετριοπαθής και χωρίς διάθεση δογματισμού.

Να τεκμηριώσετε τα παραπάνω χαρακτηριστικά του Αριστοτέλη ως φιλοσόφου με στοιχεία από το αρχαίο κείμενο που σας δόθηκε.

  Μονάδες 10

 Β3.      Να γράψετε στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω θέσεις, τη λέξη Σωστό, αν είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν είναι λανθασμένη:

α.         Η πρώτη γνωριμία του Πλάτωνα με τον Αριστοτέλη έγινε το 365 π.Χ.

β.         Ο Ξενοκράτης υπήρξε συνάδερφος του Αριστοτέλη στην Ακαδημία και μετέπειτα διευθυντής της Ακαδημίας.

γ.         Η συγγραφή των Ηθικών Νικομαχείων εντάσσεται στη δεύτερη παραμονή του Αριστοτέλη στην Αθήνα.

δ.         Η φράση «εὐδαιμονίη ψυχῆς καί κακοδαιμονίη» ανήκει στον Ηράκλειτο. 

ε.         Κατά τον Αριστοτέλη η ευδαιμονία του ανθρώπου είναι μια κατάσταση της ψυχής.

Μονάδες 10

 Β4.      α) τὸ πλεῖον, πλεονάζει, πολὺ, ἀφελεῖν: Να αντιγράψετε στο τετράδιό σας τις παραπάνω λέξεις και δίπλα στην καθεμία να γράψετε από το αρχαίο κείμενο που σας δόθηκε το αντώνυμό της. 

Μονάδες 4

β) Στο αρχαίο κείμενο υπογραμμίζονται έξι λέξεις (προστάξει, φεύγει, ἐπιτελεῖ, ἐπιλέγειν, ἐργάζονται, στοχαστική). Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από αυτές χρησιμοποιούνται στις μέρες μας με διαφορετική σημασία από αυτή που έχουν στο αρχαίο κείμενο και στη συνέχεια με καθεμία αυτές που σημειώσατε στο τετράδιό σας να σχηματίσετε μία πρόταση στα νέα ελληνικά, ώστε να φαίνεται η διαφορετική σημασία της κάθε λέξης.

Μονάδες 6

Β5.      ἡ δ’ ἀρετὴ … τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον: Στο  παραπάνω απόσπασμα ο Αριστοτέλης θέτει το θεωρητικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται η ηθική αρετή ως μεσότητα. Αφού το παρουσιάσετε, να εξηγήσετε πώς εφαρμόζεται στις ηθικές αρετές που περιγράφονται στο παρακάτω μεταφρασμένο κείμενο:

Το ίδιο λοιπόν συμβαίνει και με τις ηθικές αρετές: κάνοντας, δηλαδή, αυτά που κάνουμε στην καθημερινή μας συνάφεια με τους άλλους ανθρώπους άλλοι γινόμαστε δίκαιοι και άλλοι άδικοι·  ενώ, κάνοντας όσα έχουν μέσα τους το στοιχείο του φόβου και συνηθίζοντας να αισθανόμαστε φόβο ή θάρρος, άλλοι γινόμαστε ανδρείοι και άλλοι δειλοί.  Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και σε σχέση με τις επιθυμίες και σε σχέση με την οργή: άλλοι δηλαδή γίνονται εγκρατείς και πράοι και άλλοι ακόλαστοι και οργίλοι, οι πρώτοι με το να συμπεριφέρονται έτσι στις περιστάσεις αυτές και οι άλλοι με τον αντίθετο τρόπο.

Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια

Μονάδες 10

2. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Αἰσχίνης Κατά Τιμάρχου 182 – 183

Ο Αισχίνης καταγράφει τον αυστηρό τρόπο με τον οποίο οι Αθηναίοι αντιμετώπιζαν τη γυναίκα

που δεν διαφύλαττε την ηθική αρετή της τότε εποχής.

[182] Ἵνα δὲ μὴ δοκῶ Λακεδαιμονίους θεραπεύειν, καὶ τῶν ἡμετέρων προγόνων μνησθήσομαι. οὕτω γὰρ ἦσαν πρὸς τὰς αἰσχύνας χαλεποί οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι, καὶ περὶ πλείστου τῶν τέκνων τὴν σωφροσύνην ἐποιοῦντο, ὥστ’ ἀνὴρ εἷς τῶν πολιτῶν, εὑρὼν τὴν ἑαυτοῦ θυγατέρα διεφθαρμένην, καὶ τὴν ἡλικίαν οὐ καλῶς διαφυλάξασαν μέχρι γάμου, ἐγκατῳκοδόμησεν αὐτὴν μεθ’ ἵππου εἰς ἔρημον οἰκίαν, ὑφ’ οὗ προδήλως ἔμελλεν ἀπολεῖσθαι συγκαθειργμένη. καὶ ἔτι καὶ νῦν τῆς οἰκίας ταύτης ἕστηκε τὰ οἰκόπεδα ἐν τῷ ὑμετέρῳ ἄστει, καὶ ὁ τόπος οὗτος καλεῖται παρ’ ἵππον καὶ κόρην. 

[183] Ὁ δὲ Σόλων ὁ τῶν νομοθετῶν ἐνδοξότατος γέγραφεν ἀρχαίως καὶ σεμνῶς περὶ τῆς τῶν γυναικῶν εὐκοσμίας. τὴν γὰρ γυναῖκα ἐφ’ ᾗ ἂν ἁλῷ μοιχός, οὐκ ἐᾷ κοσμεῖσθαι, οὐδὲ εἰς τὰ δημοτελῆ ἱερὰ εἰσιέναι, ἵνα μὴ τὰς ἀναμαρτήτους τῶν γυναικῶν ἀναμειγνυμένη διαφθείρῃ· ἐὰν δ’ εἰσίῃ ἢ κοσμῆται, τὸν ἐντυχόντα κελεύει καταρρηγνύναι τὰ ἱμάτια καὶ τὸν κόσμον ἀφαιρεῖσθαι καὶ τύπτειν, εἰργόμενον θανάτου καὶ τοῦ ἀνάπηρον ποιῆσαι, ἀτιμῶν τὴν τοιαύτην γυναῖκα καὶ τὸν βίον ἀβίωτον αὐτῇ κατασκευάζων. 

Λεξιλόγιο

·         θεραπεύω: κολακεύω, υπηρετώ

·         συγκαθειργμένη: φυλακισμένη

·         παρ’ ἵππον καὶ κόρην: τόπος του κοριτσιού και του αλόγου

Ερωτήσεις:

Γ1.      α. Να μεταφρασθεί στα νέα ελληνικά το απόσπασμα «Ἵνα δὲ μὴ δοκῶ…. ἀπολεῖσθαι συγκαθειργμένη.»

Μονάδες 10

β. Τι προέβλεπε η νομοθεσία του Σόλωνα «περὶ τῆς τῶν γυναικῶν εὐκοσμίας»;  

Μονάδες 10

 Γ2.      α. Να εντοπίσετε στο αδίδακτο κείμενο τρία (3) διαφορετικά ουσιαστικά της γ΄ κλίσης και να τα μεταφέρετε στην κλητική του ενικού. Επίσης, να γράψετε τον θετικό βαθμό του επιρρήματος των παρακάτω επιθέτων: πλείστου, ὁ ἐνδοξότατος.

Μονάδες 5

β. Να μεταφέρετε τους υπογραμμισμένους τύπους στον ενεστώτα (στην ίδια φωνή):

1.      ὥστ’ ἀνὴρ εἷς τῶν πολιτῶν, εὑρὼν τὴν ἑαυτοῦ θυγατέρα διεφθαρμένην, καὶ τὴν ἡλικίαν οὐ καλῶς διαφυλάξασαν μέχρι γάμου, ἐγκατῳκοδόμησεν αὐτὴν

2.      καὶ ἔτι καὶ νῦν τῆς οἰκίας ταύτης ἕστηκε τὰ οἰκόπεδα

Μονάδες 5

Γ3.  α. Να αναγνωριστούν συντακτικά οι όροι: Λακεδαιμονίους, διεφθαρμένην, τὰ οἰκόπεδα, τῶν νομοθετῶν, ἀβίωτον.

Μονάδες 5

β.  Οὕτω γὰρ ἦσαν πρὸς τὰς αἰσχύνας χαλεποί οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι: Να μεταφερθεί η παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους με εξάρτηση από τη φράση: Ὁ ῥήτωρ ἔλεξεν….

Μονάδες 5