Η ΜΕΤΟΧΗ

Η ΜΕΤΟΧΗ

Η μετοχή συντακτικά διακρίνεται σε τρία είδη:

ΕΙΔΟΣ	ΜΤΦΡ.	ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Ι) επιθετική	- ο οποίος +οριστική ίδιου χρόνου - με αντίστοιχο επίθετο ή ουσιαστικό - με αντίστοιχη μτχ.	Συναντάται κυρίως έναρθρη αλλά και άναρθρη (άρνηση οὐ και μή) . Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους και είναι πάντα συνημμένη. Χρησιμεύει ως α) υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο (πάντα έναρθρη) β) επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός γ) ετερόπτωτος προσδιορισμός	Αἱ δημοκρατούμεναι πόλεις ὁμοῦ πολεμοῦσι. Οὗτός ἐστι ὁ ἀδικήσας ὑμᾶς Οὗτός ἐστι τῶν δυναμένων ἀναλίσκειν. Ἐπιέζοντο τῷ σίτῳ ἐπιλείποντι
ΙΙ) κατηγορηματική	να , ότι	Είναι πάντα άναρθρη και έχει άρνηση οὐ. Βρίσκεται σε όλους τους χρόνους. Εξαρτάται πάντα από κάποιο ρήμα. Λειτουργεί είτε ως κατηγορούμενο ή ως κατηγορηματικός προσδιορισμός. Είναι πάντα συνημμένη είτε στο υποκείμενο είτε στο αντικείμενο του ρήματος.	Οἱ δικασταί ἤκουσαν τῶν μαρτύρων λεγόντων (=να λένε) ταῦτα. Οἱ Ἀθηναῖοι ᾔσθοντο (=πληροφορήθηκαν) τούς Λακεδαιμονίους εἰσβαλόντας εἰς Ἀττικήν.

ΙΙΙ) Επιρρηματική

ΕΙΔΟΣ	ΜΤΦΡ.	ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ	ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
αιτιολογική	επειδή, διότι, αφού…	Δηλώνει αιτία, έχει άρνηση οὐ και μπορεί να συνοδεύεται από τα: ἅτε (δή), οἷα (δή) οἷον (δή) (αντικειμενική αιτιολογία)   ὡς (υποκειμενική αιτιολογία) (μτφρ. επειδή δήθεν) ὥσπερ (ψευδής αιτιολογία) (μτφρ. σαν να..)	Κῦρος ἅτε παῖς ὤν ἥδετο τῇ στολῇ Οἱ Κερκυραῖοι τρόπαιον ἔστησαν ὡς νενικηκότες. Βασιλέα ἀποκαλοῦσι αὐτόν ὥσπερ αἰχμάλωτοι γεγονότες
τελική	για να…	Δηλώνει σκοπό, έχει άρνηση μη, είναι πάντα συνημμένη και πάντα σε χρόνο μέλλοντα. Μπορεί να συνοδεύεται από το ὡς.	Ἦλθε εὐξόμενος (=για να προσευχηθεί) τῇ θεᾷ
χρονική	όταν, αφού, καθώς, τη στιγμή που, ενώ…4.	Δηλώνει χρόνο, έχει άρνηση οὐ και μή, και δηλώνει το σύγχρονο (μτχ. ενεστώτα) ή προτερόχρονο (μτχ. αορίστου ή παρακειμένου) και σπανίως το υστερόχρονο σε σχέση με το ρήμα που προσδιορίζει.	Λέγων ταῦτα (=καθώς έλεγε) ἀπεχώρησε. Τούτων γενομένων (=όταν, αφού έγιναν), Ἀθηναῖοι ἐμάχοντο.
υποθετική	αν, εφόσον	Δηλώνει υπόθεση. Έχει άρνηση μή και βγάζουμε υποθετικό λόγο	Θεοῦ θέλοντος (=αν θέλει), νικήσομεν τούς ἐχθρούς.
εναντιω- ματική	αν και.., ακόμη κι αν..	Δηλώνει εναντίωση και μπορεί να συνοδεύεται από τα καί, καίπερ, καίτοι, καί ταῦτα, οὐδέ, μηδέ. Ενδεικτικό της ύπαρξης εναντιωματικής μετοχής μπορεί να είναι τα  ὅμως , εἶτα, μέντοι, ἀλλά.	Ταῦτα ἐπράξατε καίπερ τοῦ νόμου μή ἐπιτρέποντος (=αν και δεν το επιτρέπει)
τροπική	με μετοχή, με το να + ρήμα, χωρίς να + ρήμα, με επίρρημα	Δηλώνει τρόπο. Σημειώνεται ότι οι μετοχές ἄγων, φέρων, χρώμενος, ἔχων είναι συνήθως τροπικές και μεταφράζονται με απλό «με….» ή «χωρίς ….» (όταν έχουν άρνηση)	Ἐμάχοντο ἔχοντες (=έχοντας, με) γενναίους συμμάχους.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

1.       Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο, δηλαδή τύπος του ρήματος που μετέχει στη φύση τόσο του ρήματος όσο και του επιθέτου: α) ρηματική φύση: Η μτχ έχει χρόνους, διάθεση και δέχεται υποκείμενο, αντικείμενο ή κατηγορούμενο (ανάλογα με το ρήμα προέλευσης) και όλα τα συμπληρώματα ενός ρήματος (=ποιητικό αίτιο, δοτική προσωπική, επιρρηματικούς ή εμπρόθετους προσδιορισμούς) β) επιθετική φύση: Η μτχ έχει γένη, πτώσεις, αριθμό, μπορεί να ουσιαστικοποιηθεί, να συνοδεύει ως επίθετο ένα ουσιαστικό ή να συνδέεται με άλλα επίθετα.

2.       Ορισμένες έναρθρες επιθετικές μτχ μετά από παράλειψη του ουσιαστικού που προσδιορίζουν παίρνουν τη θέση του ουσιαστικού (=ουσιαστικοποιημένες μτχ): ὁ λέγων (=ο ρήτορας), ὁ τεκών (=ο πατέρας), οἱ προσήκοντες (=οι συγγενείς), οἱ τεκόντες (=οι γονείς), ὁ διώκων (=ο κατήγορος), ὁ φεύγων(=ο κατηγορούμενος), οἱ θανόντες (=οι νεκροί), ἡ ἐπιοῦσα (=η επόμενη μέρα), οἱ συνόντες (=οι φίλοι, οι μαθητές), οἱ παριόντες (=οι ρήτορες), οἱ κρατοῦντες (=οι άρχοντες), τό συμφέρον, τά κηρυχθέντα (=οι διαταγές), τά ὡμολογημένα (=οι συμφωνίες) κτλ.

3.       Κατηγορίες ρημάτων από τα οποία εξαρτάται μια κατηγορηματική μετοχή:

ð       εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω (η μτχ. μπορεί να μεταφραστεί σαν ρήμα και το ρήμα να παραμείνει αμετάφραστο) 

ð       τα ψυχικού πάθους σημαντικά (π.χ. χαίρω, ἥδομαι, ἄχθομαι, ἀγανακτῶ, αἰσχύνομαι……)

ð       τα έναρξης, λήξης, ανοχής, καρτερίας και καμάτου σημαντικά [ἄρχομαι, παύομαι, λήγω, ἀνέχομαι, ὑπομένω, ἀπαγορεύω (=ως αμτβ. κουράζομαι)…..]

ð       τα ευεργεσίας, αδικοπραγίας, νίκης ή ήττας σημαντικά (εὖ ποιῶ, ἀδικῶ, χαρίζομαι, νικῶ, λείπομαι …..)

ð       τα αισθήσεως, γνώσεως και μνήμης σημαντικά (αἰσθάνομαι, ἀκούω, ὁρῶ, οἶδα, ἐπίσταμαι, μέμνημαι, ἐνθυμοῦμαι…..)

ð       τα δείξεως, αγγελίας και ελέγχου σημαντικά ( δείκνυμι, δηλῶ, παρέχω, ἀγγέλλω, ἐλέγχω……)

ð       τυγχάνω, λανθάνω, φαίνομαι, δῆλός εἰμι, οἴχομαι, φθάνω, διάγω, διατελῶ. Στην περίπτωση των ρημάτων αυτών συνήθως η μτχ. εκφράζει το κύριο νόημα και το ρήμα το δευτερεύον. Για το λόγο αυτό στη μετάφραση το μεν ρήμα αποδίδεται με επίρρημα (ή άλλη έκφραση), η δε μετοχή μεταφράζεται με ρήμα (του ίδιου χρόνου και της ίδιας έγκλισης με το κύριο ρήμα).

τυγχάνω   = τυχαίνει να, τυχαία, συμπτωματικά

λανθάνω   = διαφεύγω την προσοχή, κρυφά, χωρίς να γίνω αντιληπτός

φαίνομαι   = φαίνομαι ότι…, αποδεικνύεται ότι….., φανερά, προφανώς

οἴχομαι     = αναχωρώ, έχω φύγει, γρήγορα

φθάνω      = έρχομαι ή φτάνω πρώτος, προφταίνω να…., αμέσως, μόλις προ ολίγου

διάγω / διατελῶ = περνώ τον καιρό μου με…., συνεχίζω να …., διαρκώς, συνεχώς

π.χ. Ἔλαθον εἰσελθόντες εἰς τήν οἰκίαν  

(= Μπήκαν στο σπίτι κρυφά/ χωρίς να γίνουν αντιληπτοί)

π.χ. Οὗτος φαίνεται ἐπιβουλεύων ἡμᾶς 

(= Αυτός φανερά μας επιβουλεύεται)

4.      Ορισμένες χρονικές μετοχές μπορούν να μεταφραστούν ως χρονικά επιρρήματα ή με εμπρόθετους προσδιορισμούς: ἀρχόμενος : στην αρχή  // χρονίζων: για αρκετό καιρό // ἀνύσας: γρήγορα, αμέσως // διαλιπών/ ἐπισχών: μετά από λίγο, μετά από κάποια διακοπή // τελευτῶν: στο τέλος      

Η ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: Πρόκειται για μετοχή που συνοδεύεται από το δυνητικό ἄν. Τίθεται σε όλους τους χρόνους (πλην μέλλοντα) και μπορεί να είναι επιθετική, κατηγορηματική, επιρρηματική (εκτός τελικής). Μια δυνητική μετοχή ισοδυναμεί με δυνητική οριστική ή δυνητική ευκτική (ανάλογα με τα συμφραζόμενα).

π.χ.      Οὐκ ἔχομεν πολιτείαν τήν ὀρθῶς ἄν τοῖς πράγμασι χρησαμένην.

Ἐπίσταμαι Ἀθηναίους ὑπέρ τῆς ἡμετέρας σωτηρίας πάντα ἄν ποιήσαντας

ΠΕΡΙ ΛΑΝΘΑΝΟΝΤΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ

§        Ενδείξεις για την ύπαρξη υποθετικής μετοχής:

α) αν συνοδεύεται από άρνηση μή

β) αν η μετοχή βρίσκεται κοντά σε δυνητικό ἄν

γ) αν η μετοχή βρίσκεται κοντά σε μελλοντική έκφραση (οριστική μέλλοντα, προστακτική)

δ) αν η μετοχή βρίσκεται κοντά σε απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις με τη σημασία «είναι δυνατόν» (π.χ. ἔξεστι)

§        Μια μετοχή χρόνου αορίστου μπορεί να εμπεριέχει ταυτόχρονα την έννοια του χρόνου αλλά και της αιτίας (χρονικοαιτιολογική) ή της υπόθεσης (χρονικοϋποθετική).

§        Μια επιθετική μετοχή (συνήθως με άρνηση μή) μπορεί να είναι αναφορικοϋποθετική.

§        Σε περίπτωση που λανθάνει υποθετικός λόγος σε μετοχή, βγάζουμε τον υποθετικό λόγο, αναλύοντας τη μετοχή σε υποθετική πρόταση με απόδοση το προσδιοριζόμενο ρήμα. Έτσι μπορούμε να σχηματίσουμε όλα τα είδη των υποθετικών λόγων. Προσοχή! Για την εξαγωγή υποθετικού λόγου προσέχουμε την απόδοση και το νόημα.

ΜΕΤΟΧΗ ΟΠΟΥ ΛΑΝΘΑΝΕΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ	ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ	ΕΙΔΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Τούτους συλλαβόντες ἐνικήσαμεν ἄν.	εἰ συνελάβαμεν τούτους	το μη πραγματικό
Δίκαια δράσας ἕξεις τούς θεούς συμμάχους.	ἐάν δράσῃς δίκαια	το προσδοκώμενο
Ὁ μή δίκαια φρονῶν κολάζεται ὑπό τῆς πόλεως.	ἐάν τις μή φρονῇ δίκαια …	αόριστη επανάληψη παρόν-μέλλον
Διασπασθέντες οὐκ ἄν δύναισθε τροφήν λαμβάνειν.	εἰ διασπασθείητε	απλή σκέψη

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ:

Το υποκείμενο της μετοχής βρίσκεται πάντα στην ίδια πτώση με τη μετοχή. Μια μετοχή μπορεί να είναι:

α) συνημμένη: το υποκείμενο της μετοχής έχει παράλληλα και άλλο συντακτικό ρόλο (υποκείμενο ή αντικείμενο του ρήματος, άλλη θέση….)

π.χ. Κῦρος εἰπών ταῦτα ἔφυγεν. (συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος)

π.χ. Ὁρῶ ὑμᾶς ἀθύμους ὄντας. (συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος)

β) απόλυτη: το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμία άλλη συντακτική θέση στην πρόταση.

Ø     Η απόλυτη μετοχή ενός προσωπικού ρήματος τίθεται σε πτώση γενική (γενική απόλυτη):

                                     π.χ. Θεοῦ θέλοντος, νικήσομεν τούς πολεμίους .

                                     π.χ. Γενομένων δέ τούτων, κῆρυξ ἀφικνεῖται εἰς τήν πόλιν. 

Ø     Η απόλυτη μετοχή ενός απρόσωπου ρήματος ή μιας απρόσωπης έκφρασης τίθεται σε πτώση αιτιατική (αιτιατική απόλυτη) και είναι συνήθως εναντιωματική και σπανιότερα χρονική, αιτιολογική ή υποθετική.

                                     π.χ. Ἐξόν μοι ἴσον λαμβάνειν, ὅμως οὐκ ἐλάμβανον.

                                     π.χ. Ὀλοφύρονται (=θρηνούν) ἀδύνατον ὄν νικᾶν τούς πολεμίους. 

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ:

1.      Μια μετοχή που εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους μπορεί να είναι

      α) κατηγορηματική, όταν δηλώνει πράξη σύγχρονη προς αυτό που σημαίνει το ρήμα

β) αιτιολογική, όταν δηλώνει πράξη προτερόχρονη προς αυτό που σημαίνει το ρήμα

π.χ.      Ἥδομαι ἀκούων σου φρονίμους λόγους. (κατηγορηματική)

            Μετεμέλοντο τάς σπονδάς οὐ δεξάμενοι. (αιτιολογική)

2.      Αρκετά από τα ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή συντάσσονται και με απαρέμφατο, έχουν όμως διαφορετική σημασία. Τέτοια ρήματα είναι τα ακόλουθα: