ΚΙ ΟΜΩΣ... ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΖΟΥΝ...

 

ΑΡΧΑΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ 

ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

 

1^η περίπτωση: Οι αρχαίες λέξεις έμειναν για πάντα στην αρχαία ελληνική γλώσσα: π.χ. γάρ, ἕνεκα, ὅδε …

 2^η περίπτωση: Οι αρχαίες λέξεις ήρθαν στο σήμερα

 α) ήρθαν στο σήμερα, ως παγιωμένες εκφράσεις

π.χ.    εν πάση περιπτώσει, εξ απαλών ονύχων (=από μικρή ηλικία), το γοργόν και χάριν έχει, κάνε και λίγο κράτει, ο νοών νοείτω …

 β) ήρθαν στο σήμερα, διατηρώντας την αρχική τους σημασία

π.χ.    θάλασσα, νοῦς, γῆ, ὁδός

 γ) ήρθαν στο σήμερα, αλλάζοντας σημασία

π.χ.    ἀγαθός = ο ενάρετος, ο γενναίος # αγαθός= ο ανόητος

          παραιτοῦμαι = παρακαλώ      # παραιτούμαι = υποβάλλω παραίτηση

          ὑπουργός = βοηθός, δούλος  #  υπουργός = κυβερνητικός αξιωματούχος

 δ) ήρθαν στο σήμερα και συνυπάρχουν με λέξεις της νέας ελληνικής

 

ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ	ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ	ΛΕΜΕ ΔΗΛΑΔΗ
ὄφθαλμός	μάτι	οφθαλμίατρος και όχι ματίατρος
ὀδούς (τοῦ ὀδόντος)	δόντι	οδοντίατρος και όχι δοντίαντρος
ὕδωρ	νερό	υδροφόρος και όχι νεροφόρος
ἰχθύς	ψάρι	ιχθυοπωλείο και όχι ψαροπωλείο
λεώς	λαός	λεωφορείο και όχι λαοφορείο
ἵππος	άλογο	ιππόδρομος και όχι αλογόδρομος
πύρ	φωτιά	πυροσβέστης και όχι φωτιασβέστης
ὅρος	βουνό	ορειβάτης και όχι βουνοβάτης

 Η συνύπαρξη νέων ελληνικών λέξεων με τύπους της αρχαίας ελληνικής φαίνεται επίσης:

▪         στα ονόματα οδών και πλατειών: π.χ. οδός Εδέσσης, οδός Λαρίσης, πεδίον του Άρεως, πλατεία Αριστοτέλους κ.ά.

▪         στα επώνυμα των γυναικών: π.χ. Μαρία Αβραμίδου (γενική πτώση), Ελένη Παπαδοπούλου (γενική πτώση) κ.ά.

 

 Η ΔΑΣΕΙΑ ΖΕΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ !!!

 1^η απόδειξη: Οι δασυνόμενες λέξεις έχουν περάσει στην αγγλική γλώσσα με Η,h

 Ἕλλάς                 Hellas

ἱστορία                history

Ὅμηρος               Homer

Ἡρακλῆς              Hercules

ἥρως                     hero

Ἕλένη                 Hellen

 2^η απόδειξη:

	ψιλά	μέσα	δασέα
ουρανικά	κ	γ	χ
χειλικά	π	β	φ
οδοντικά	τ	δ	θ

 Στην αρχαία ελληνική γλώσσα, όταν ένα ψιλό σύμφωνο συναντούσε δασεία, τρεπόταν στο αντίστοιχο δασύ σύμφωνο. Αυτό εξακολουθεί να υφίσταται και στη νέα ελληνική γλώσσα:

 ὕποπτος                         κακός + ύποπτος           = καχύποπτος

ὅπλον, ὁπλίζω               από + οπλίζω                 = αφοπλίζω

ἱερός                              κατά + ιερός                  = καθιερώνω

ὑπουργός                       πρώτος + υπουργός       = πρωθυπουργός

 

Ένας τρόπος για να διαπιστώσουμε ποιες λέξεις γράφονταν με δασεία είναι να τις συνθέσουμε με τις προθέσεις αντί, από, επί, κατά, υπό, μετά.

Δοκίμασε να βρεις ποιες από τις παρακάτω λέξεις γράφονταν με δασεία!

 

ίππος                                                 ορίζω                                                όσιος

οικία                                                 εθνικός                                              αίτιος

οδός                                                  αρμόζω                                             αίμα

ήλιος                                                 αίρεση                                              άγιος

υστερώ                                             ουσία                                                  υγιεινός

 

 

3ωρο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

3ωρο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ Ι

Η επικίνδυνη απόρριψη του παρελθόντος

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο σημερινός κόσμος είναι το πρόβλημα του παρελθόντος. Τι θα γίνει; Θα συνεχίσει τον καθιερωμένο διάλογο του εκάστοτε παρόντος με το παρελθόν; Θα αναγνωρίσει πως αυτό το παρελθόν περικλείει και εκφράζει εύγλωττα μιαν αξία απολύτως έγκυρη και αναγκαία για τη σημερινή πραγματικότητα ή θα το απορρίψει;

Φαίνεται πως η εποχή μας προτιμά να απορρίψει το παρελθόν. Κάθε μέρα που περνάει, η φωνή του παρελθόντος εξασθενεί, απομακρύνεται για τους περισσότερους από εμάς που επιδιώκουμε να ζήσουμε την εποχή μας και σπάνια σκεφτόμαστε να πάμε αντίθετα στο ρεύμα...

Κάθε μέρα που περνάει, το παρελθόν ως Ιστορία, ως Τέχνη, ως στοχασμός, ως αποκάλυψη του μυστηρίου μέσα μας και γύρω μας δεν μας λέει τίποτε. Επισκεπτόμαστε ένα μουσείο και φεύγουμε από εκεί ασυγκίνητοι. (…) Αποφασίζουμε να διαβάσουμε ένα παλιό βιβλίο και το εγκαταλείπουμε μετά από ανάγνωση κάμποσων σελίδων. Δεν μας λέει τίποτε. Με λίγα λόγια, ο κόσμος που ζούμε έχει χάσει και τη γεύση του παρελθόντος και την προθυμία ή την υπομονή που χρειάζεται για να το κατακτήσει. Απορρίπτεται, λοιπόν, το παρελθόν ως πείρα, απορρίπτεται ως αξία σταθερή, πολυδύναμη και ανεπανάληπτη για την κρίση της μοίρας του σημερινού ανθρώπου.

Η γενιά που ανεβαίνει τώρα στο προσκήνιο είναι μια γενιά αγέρωχη, άκαμπτη, μια γενιά κυριολεκτικά ριζοσπαστική. Η στάση που παίρνει αντίκρυ στην Ιστορία, στην Τέχνη και γενικότερα αντίκρυ στο παρελθόν είναι αρνητική. Μια τέτοια στάση, όμως, οδηγεί σε οπισθοδρόμηση. Θεσμοί που δοκιμάστηκαν στο παρελθόν επί αιώνες, που καθιερώθηκαν με αίμα πολύ, έχουν πια διαβρωθεί. Η οικογένεια, που ήταν η ζεστή φωλιά όπου πλάθονταν κι οπλίζονταν ο άνθρωπος, κάθε μέρα γίνεται και πιο σκιώδης. Ο τρόπος ζωής που είχε το παρελθόν κληροδοτήσει από γενιά σε γενιά -τιμιότητα, ντροπή, αξιοπρέπεια και κοινωνική συνεργασία- αναιρείται καθημερινά από την πρακτική της εποχής μας. Το παρελθόν, ως αυθεντία, ως πηγή κανόνων βίου, υποφέρει από δεινή αμφισβήτηση.

Τι συμβαίνει λοιπόν; Οι αποκρίσεις που ερμηνεύουν το τρομερό αυτό φαινόμενο είναι ποικίλες. Άλλοι μάς λένε πως αρνούμενοι το παρελθόν μας πραγματοποιούμε την αξία της ελευθερίας. Μας λένε ακόμη πως το παρελθόν αυτό ήταν κίβδηλο και πως πρέπει κάποτε, σε μιαν εποχή επαναστατική όπως η δική μας εποχή, να ανανεωθεί η ζωή αναβαπτιζόμενη σε αυτό που είναι αλήθεια. Πώς συμβαίνει, όμως, να θεωρείται σήμερα ως αληθινό ό,τι είναι βλάσφημο για τον άνθρωπο, αγενές, απρεπές, ανήθικο και βάρβαρο;

Τα πράγματα γίνονται κυριολεκτικά δραματικά για έθνη που διαθέτουν παρελθόν χιλιετηρίδων, όπως είναι το δικό μας έθνος. Και δεν πρόκειται να αντέξουμε στην πίεση της εποχής, απαρνούμενοι το παρελθόν μας.

Κώστας Τσιρόπουλος, «Αυτοψία μιας εποχής» Εκδόσεις των Φίλων, (Διασκευή)

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ

Η σχέση μας με την παράδοση

 Η παράδοση είναι κάτι που στην προελληνική ανθρωπότητα το υφιστάμεθα απλώς. Η ελληνική περίοδος της ιστορίας εγκαινίασε ότι αφενός επιλέγουμε μέσα στην παράδοσή μας, αφετέρου τη διαμορφώνουμε αυτή την παράδοση.

Αυτό έκανε την αρχαία Ελλάδα να είναι ό,τι είναι. Δεν έμεινε μέσα στην εκάστοτε παράδοσή της. Έφτιαξε άλλα καινούργια πράγματα. Και για να γίνει αυτό, έπαψαν οι αρχαίοι Έλληνες να φτιάχνουν κούρους από μιαν ορισμένη στιγμή και μετά. Ωραιότατοι οι κούροι, ποιος είπε όχι. Έπαψαν να γράφουν ομηρικά έπη. Βγήκαν άλλοι άνθρωποι και δημιούργησαν άλλα. Η Σαπφώ, ο Αρχίλοχος, οι Αθηναίοι τραγικοί. Για να γίνει ο Θουκυδίδης Θουκυδίδης κατέστρεψε την παράδοση του Ηροδότου. Τη συνέχισε αλλά την κατέστρεψε, διότι η άποψη της φιλοσοφίας της ιστορίας, στην οποία στηρίζεται η ιστοριογραφία του Θουκυδίδη, δεν έχει καμία σχέση με αυτήν του Ηροδότου. Το ίδιο και ο Σωκράτης. Κατέστρεψε κατά κάποιον τρόπο τους προσωκρατικούς –καλώς, κακώς, είναι άσχετο.

Αυτό θα πει να είσαι μέσα σε μια παράδοση ιστορική, η οποία διαφέρει από τις προελληνικές κατά τούτο: ότι δεν είσαι σκλάβος της παράδοσής σου, αλλά ότι επιλέγεις μέσα από αυτή και συνεχίζεις...

Στην Ελλάδα, μάλιστα, η επιλογή τίθεται με ιδιαίτερα δραματικό τρόπο, διότι υπάρχει αυτή η τεράστια απόσταση, η πολική¹ αντίθεση ανάμεσα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και στο βυζαντινό. Αντίθεση κοσμοθεωρητική. Αντίθεση μιας κοινωνίας που –πρώτη στην ιστορία– απελευθερώνεται πνευματικά και μιας κοινωνίας που επικαλείται την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Αντίθεση πολιτική ανάμεσα σε μια κοινωνία που δημιουργεί πρώτη φορά δημοκρατικούς θεσμούς και σε μια θεοκρατική αυτοκρατορία, όπου και οι ανώτατοι αυλικοί φιλούν τα πέδιλα του αυτοκράτορα.

Φυσικά οι σημερινοί Έλληνες ούτε αρχαίοι ούτε βυζαντινοί είναι. Αλλά αν έχουν να επιλέξουν κάτι, αυτό - κατά τη γνώμη μου - είναι ασφαλώς το πραγματικό πνεύμα της αρχαίας ελληνικής δημιουργίας ως αγώνα για την ελευθερία, την αυτονομία, την αυτοθέσμιση.² Οι σύγχρονοι Έλληνες έχουν να κάνουν τη δική τους Αναγέννηση, το δικό τους Διαφωτισμό, τη δική τους μοντέρνα δημιουργία και όχι να πιθηκίζουν³ το Βυζάντιο.

 Κορνήλιος Καστοριάδης, Από τον ημερήσιο Τύπο

¹ πολική: που αφορά δύο αντίθετους πόλους  

² αυτοθέσμιση: η διαφύλαξη του δικαιώματος της πόλης-κράτους να θεσπίζει η ίδια τους νόμους που θεωρεί ότι εξυπηρετούν καλύτερα τα συμφέροντά της, αυτονομία

³ πιθηκίζω: μιμούμαι, αντιγράφω άκριτα, τυφλά και συνήθως αδέξια

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ

Γιώργος Χ. Θεοχάρης,

Ελεγεία¹ για τα κορίτσια των κομμωτηρίων

Ω! Τα καημένα τα κορίτσια των κομμωτηρίων· έτσι καθώς αμήχανα τις επιδέξιες κινήσεις της κομμώτριας κοιτάζουν, παίρνουνε τόση απογοήτευση αδυνατώντας απ’ την κούραση τα μυστικά της τέχνης να διακρίνουν.

Ω! Τα θλιμμένα μου κορίτσια των κομμωτηρίων. Γέρνει τόσο νωρίς η ράχη τους απ’ την ορθοστασία. Αλλάζουν πόδι κάθε τόσο, βάζουν το χέρι κόντρα στη μεσούλα τους να ξεκουράσουν τ' άγουρο κορμί τους. Μπορούν ν' ακούνε μόνο κι όχι να συνομιλούν. Δεν επιτρέπεται να κάθονται. Δεν έχουν τα προνόμια του πελάτη. Τα προσφωνεί η κομμώτρια πάντοτε με το «δεσποινίς» –ποτέ με τ' όνομά τους κατευθείαν.

Μετά από κάθε κούρεμα μαζεύουνε τις τρίχες απ’ το πάτωμα. Τις τρίχες που εξάγνισαν πιο πριν με τα λεπτά τους δάκτυλα. Σαν ολοκληρωθεί το χτένισμα κρατούν έναν καθρέφτη πίσω από το κεφάλι της κυρίας ώστε να επιδειχθεί ολοσκοπικά το έργο της κομμώτριας. το ξένο έργο.

Ω! Τα γλυκά κορίτσια των κομμωτηρίων. Αποχωρούν και στέκονται στην άκρη του καθρέφτη, σαν τ' άλλα χρηστικά αντικείμενα. Παρατηρούν μηχανικά το κούρεμα, το στέγνωμα, το χτένισμα, το βάψιμο. Δεν εμπεδώνουν τίποτα. Κλεφτά τα γλαρωμένα μάτια τους κοιτούν του τοίχου το ρολόι. Αδημονούν να τελειώσει το ωράριο, να φύγουνε, να ξεκουράσουν το κορμάκι τους σ' ένα δωμάτιο χωρίς καθρέφτες. Χωρίς τους καταδότες της αμηχανίας και της θλίψης τους.

Στο δρόμο για το σπίτι ψαύουνε στις τσέπες τους το φιλοδώρημα που μάζεψαν και τα μισούν αυτά τα χρήματα. Νιώθουν βαθιά μες στις ψυχούλες τους το βλέμμα της πελάτισσας να λέει: Πάρε και συ ένα ευρώ κακόμοιρα, αφού δεν έπαιρνες τα γράμματα.

Θεοχάρης, Γ. (2014). Πιστοποιητικά θνητότητας, Αθήνα: Σύγχρονη Έκφραση.

1 Ελεγεία: καλλιτεχνικό δημιούργημα με λυρικό και θρηνητικό ύφος

ΘΕΜΑΤΑ

Α1.  Να αποδώσετε περιληπτικά (80-90 λέξεις) το περιεχόμενο του κειμένου ΙΙ.

Μονάδες 15

Β1.  Μελετήστε συγκριτικά την 4^η παράγραφο του κειμένου Ι και τη 2^η παράγραφο του κειμένου ΙΙ. Ποια είναι η θέση των συγγραφέων απέναντι στο παρελθόν και την παράδοση; Ταυτίζονται οι θέσεις τους ή διαφέρουν; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κάθε κειμένου.

Μονάδες 15

Β2.  Φυσικά οι σημερινοί Έλληνες ούτε αρχαίοι ούτε βυζαντινοί είναι. Αλλά αν έχουν να επιλέξουν κάτι, αυτό - κατά τη γνώμη μου - είναι ασφαλώς το πραγματικό πνεύμα της αρχαίας ελληνικής δημιουργίας ως αγώνα για την ελευθερία, την αυτονομία, την αυτοθέσμιση.¹ Οι σύγχρονοι Έλληνες έχουν να κάνουν τη δική τους Αναγέννηση, το δικό τους Διαφωτισμό, τη δική τους μοντέρνα δημιουργία και όχι να πιθηκίζουν² το Βυζάντιο.

Στην παραπάνω παράγραφο του κειμένου ΙΙ χρησιμοποιείται το γ΄ ρηματικό πρόσωπο. Να την ξαναγράψετε, μεταφέροντας τα ρήματα και τις αντωνυμίες στο α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Ποια αλλαγή στο ύφος και στο επικοινωνιακό αποτέλεσμα παρατηρείτε;

Μονάδες 10

Β3.  α) Στην 1^η παράγραφο του κειμένου Ι, ο συγγραφέας παραθέτει μια σειρά ερωτημάτων. Να αξιολογήσετε τη χρήση ερωτημάτων τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που κατά τη γνώμη σας επιτυγχάνεται. (μονάδες 7)

β) Να αξιολογήσετε την επανάληψη της λέξης «αντίθεση» στην 4^η παράγραφο του κειμένου ΙΙ. Ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα της επανάληψης σε σχέση με το θέμα και την πρόθεση του συντάκτη στη συγκεκριμένη παράγραφο; (μονάδες 8)

Μονάδες 15

Γ1.  Αξιοποιώντας του κειμενικούς δείκτες (ύφος, γλωσσικές επιλογές κ.ά.) να παρουσιάσετε το βασικό – κατά τη γνώμη σας - θέμα του κειμένου ΙΙΙ. Ποια είναι η δική σας τοποθέτηση; (200 λέξεις)

Μονάδες 15

Δ1.  Μελετήσατε τα δύο κείμενα και προβληματιστήκατε. Σε άρθρο σας (300-350 λέξεων) που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου να αναπτύξετε τις απόψεις σας σχετικά με τη στάση που - κατά τη γνώμη σας -  πρέπει να τηρεί ο σύγχρονος άνθρωπος απέναντι στο παρελθόν και την παράδοση.

Μονάδες 30

Κριτήριο για την ψηφιακή τεχνολογία (2020, ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

Το μεταμοντέρνο χειροκρότημα

Εισαγωγικό σημείωμα: Πρόκειται για απόσπασμα από δημοσιευμένο άρθρο στη διαδικτυακή εφημερίδα Lavart. Το κείμενο αναφέρεται στις σύγχρονες, διαδικτυακές μορφές έκφρασης της «επιδοκιμασίας».

Όσο βελτιώνεται η τεχνολογία και ενισχύονται τα γκάτζετ (τηλεόραση, home movies, ηχογραφήσεις, βίντεο κ.λπ) όλο και περισσότερος κόσμος μένει στο σπίτι και ακούει την αγαπημένη του συμφωνική ορχήστρα ή παρακολουθεί το αγαπημένο του σόου. Εκεί δεν χειροκροτεί με τον παραδοσιακό τόπο, γιατί δεν μπορεί να γίνει πλήθος. Είναι από μόνος του κοινό του ενός.

Με άλλα λόγια, όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της ψυχαγωγίας καταναλώνεται πλέον κατά μόνας. Το live χειροκρότημα ως γκάλοπ δημοτικότητας χάνει έδαφος. Κερδίζει όμως έδαφος το ίντερνετ, μέσω του οποίου έχει καθιερωθεί η νέα μορφή χειροκροτήματος, που είναι τα διάφορα likes. Μόνο που δεν έχουν ήχο, όπως το παραδοσιακό χειροκρότημα. Μεταφέρουν εικόνα αποδοχής χωρίς να γίνονται αισθητά ακουστικά. Πρόκειται, δηλαδή, για ψηφιακό χειροκρότημα που ενώνεται με άλλα και έτσι δημιουργούν το ιντερνετικό χειροκρότημα, ένα από τα συμπτώματα του cocooning¹.

Με τα αλλεπάλληλα likes ο μοναχικός χειροκροτητής ενώνεται με μία εικονική κολεκτίβα χειροκροτητών, ένα πλήθος το οποίο όσο πιο μεγάλο γίνεται τόσο πιο πολύ καθορίζει trends², επιβάλλει γούστα και παραστάσεις. Δείτε πόσο εύκολα τα likes των χειροκροτητών ενός περιοδικού μπορούν να ανατρέψουν τα συμπεράσματα μιας έγκυρης θεατρικής κριτικής.

Και είναι προφανές πως όσο πιο πολλοί θα μένουν, ελέω τεχνολογίας (και ενδεχομένως και οικονομίας), στα σπίτια τους τόσο θα πυκνώνουν και τα likes και θα διαμορφώνουν τα πάνω και τα κάτω του κοινού γούστου. Και, όπως δεν γνωρίζουμε στο θέατρο με βεβαιότητα τι πραγματικά σημαίνει το χειροκρότημα, έτσι δεν γνωρίζουμε τι σημαίνουν τα likes και τα shares. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι με τα reblog, retweet, repost κλπ μεγαλώνουμε τον θόρυβο που παράγει μια ανάρτηση. Είναι ο νέος άφωνος, πλην όμως κραυγαλέα ισχυρός, τρόπος να εκφράσει κάποιος τον ενθουσιασμό του (ή κάτι άλλο). Το χειροκρότημά μας είναι μέρος του θεάματος.

Είμαστε οι νέοι, μεταμοντέρνοι κλακαδόροι. Μόνο που το χειροκρότημά μας σήμερα έχει μεγαλύτερο βάρος και για έναν επιπλέον λόγο: δεν είναι εφήμερο. Δεν πεθαίνει, όταν σβήσουν τα φώτα. Μένει στην οθόνη και στέλνει το μήνυμά του χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά σε ελάχιστο χρόνο. Το μαθαίνει όλη η υφήλιος. Ακούγεται παντού. Είναι εκκωφαντικό κι ας μην βγάζει άχνα. Είναι παντοδύναμο κι ας ενεργοποιείται από ένα ανεπαίσθητο άγγιγμα πλήκτρου.

Σήμερα ο χειροκροτητής μπαίνει, όπως είπα, και πάλι σε ένα πλήθος, εικονικό βέβαια, αλλά με ονοματεπώνυμο, σε αντίθεση με την ανωνυμία της ζωντανής, μαζικής επικοινωνίας που γνωρίζουμε μέσα στη θεατρική αίθουσα. Και εύκολα μπορούμε να αντιληφθούμε το πάθος που έχουν πολλοί με τα likes.

Σήμερα, σε μια εποχή όπου δεσπόζει η φιγούρα του μοναχικού ατόμου, η δημιουργία brand name³ είναι ένας τρόπος ζωής για πολλούς, και το διαδίκτυο είναι ο ιδανικός τόπος να το χτίσει κανείς, αρκεί να είναι συνέχεια μπροστά στον υπολογιστή. Και είναι πολλοί που επιμένουν. Ό,τι ανάρτηση κυκλοφορεί θα δεις το όνομά τους να φιγουράρει από κάτω. Δεν συζητώ εδώ εάν έχουν διαβάσει τα κείμενα που «χειροκροτούν» (το πιθανότερο όχι, γιατί δεν προλαβαίνουν). Εκείνο που μετρά πάνω από όλα δεν είναι η γνώση των κειμένων αλλά η παρουσία τους με άλλοθι τα κείμενα. Είναι η ευκαιρία που τους δίνεται να βρίσκονται εκεί, ως όνομα, κάνοντας έτσι την παρουσία τους όλο και πιο αισθητή, όλο και πιο ορατή.

1. Cocooning σημαίνει να μένει κανείς μέσα στο σπίτι του  // 2. trends: τάσεις της μόδας // 3. Εμπορική επωνυμία

Πατσαλίδης, Σ. (12.01.2018). «Το κλασικό χειροκρότημα, η μοντέρνα σιωπή και τα μεταμοντέρνα likes» , lavart.gr.

Α1.    Να αποδώσετε με λίγα λόγια (80-90 λέξεις) τις διαφορές που εντοπίζει ο αρθρογράφος ανάμεσα στο παραδοσιακό χειροκρότημα και το μεταμοντέρνο-ψηφιακό χειροκρότημα.

                       

Β1.    Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε τον χαρακτηρισμό «Σωστό» ή «Λάθος», ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.

1.     Η ανάπτυξη της τεχνολογίας κατέστησε μεγάλο μέρος του τρόπου ψυχαγωγίας πιο μοναχικό.

2.     Τα likes είναι ένας νέος τρόπος χειροκροτήματος.

3.     Ακόμη και στην ψηφιακή εποχή μια έγκυρη θεατρική κριτική επηρεάζει περισσότερο τους θεατές σε σχέση με το πλήθος των «ψηφιακών χειροκροτητών»

4.     Η σημασία του χειροκροτήματος στο θέατρο δηλώνει ολοφάνερα ενθουσιασμό.

5.     Στην εποχή του μεταμοντέρνου χειροκροτήματος έχει μεγάλη σημασία να έχει κάποιος μελετήσει το κείμενο για το οποίο διατυπώνει θετική άποψη.

Β2.    Στο κείμενο χρησιμοποιούνται πολλές ξένες λέξεις (home movies, live, likes, trends, reblog, retweet, repost, brand name κ.ά.). Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι ο αρθρογράφος κάνει εκτεταμένη χρήση ξένων λέξεων; Ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα που θέλει να επιτύχει; 

Β3.    Είμαστε οι νέοι, μεταμοντέρνοι κλακαδόροι. Μόνο που το χειροκρότημά μας σήμερα έχει μεγαλύτερο βάρος και για έναν επιπλέον λόγο: δεν είναι εφήμερο. Δεν πεθαίνει, όταν σβήσουν τα φώτα. Μένει στην οθόνη και στέλνει το μήνυμά του χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά σε ελάχιστο χρόνο. Το μαθαίνει όλη η υφήλιος. Ακούγεται παντού. Είναι εκκωφαντικό κι ας μην βγάζει άχνα. Είναι παντοδύναμο κι ας ενεργοποιείται από ένα ανεπαίσθητο άγγιγμα πλήκτρου.

Στην παραπάνω παράγραφο ο αρθρογράφος

α) χρησιμοποιεί εκφράσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν συνώνυμες 

β) χρησιμοποιεί αντιθέσεις (οξύμωρο σχήμα)

Να εντοπίσετε δύο παραδείγματα για τον κάθε εκφραστικό τρόπο και να ερμηνεύσετε την επιλογή του αρθρογράφου. Τι θέλει να πετύχει;

Β4.    γιατί, Με άλλα λόγια, όμως, δηλαδή, έτσι: Τι δηλώνουν οι παραπάνω διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις; Να τις αντικαταστήσετε με άλλες ισοδύναμες νοηματικά λέξεις ή φράσεις.

Β5.    Και είναι προφανές πως όσο πιο πολλοί θα μένουν, ελέω τεχνολογίας (και ενδεχομένως και οικονομίας), στα σπίτια τους τόσο θα πυκνώνουν και τα likes και θα διαμορφώνουν τα πάνω και τα κάτω του κοινού γούστου.

Στο παραπάνω απόσπασμα χρησιμοποιείται το γ΄ ρηματικό πρόσωπο. Να μετασχηματίσετε το απόσπασμα χρησιμοποιώντας το α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος και το επικοινωνιακό αποτέλεσμα;

Δ1.    «Όσο βελτιώνεται η τεχνολογία και ενισχύονται τα γκάτζετ (τηλεόραση, home movies, ηχογραφήσεις, βίντεο κ.λπ) όλο και περισσότερος κόσμος μένει στο σπίτι και ακούει την αγαπημένη του συμφωνική ορχήστρα ή παρακολουθεί το αγαπημένο του σόου.»

Ποια πλεονεκτήματα θεωρείτε ότι προσφέρει η νέα αυτή πραγματικότητα στον τομέα της ψυχαγωγίας και ποιους κινδύνους εγκυμονεί για τον σύγχρονο άνθρωπο; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα άρθρο (400 λέξεων) που θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα.

Κριτήριο για την ανεργία (2020, ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού

Πώς αντιδρούν τα περισσότερα άτομα αν, από τη μια μέρα στην άλλη, βρεθούν χωρίς εργασία; Όταν μάλιστα, για λόγους εντελώς άσχετους με τις εργασιακές τους ικανότητες, η απόλυσή τους συνεπάγεται την είσοδό τους σε ένα μακροχρόνιο και αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;

Η καλπάζουσα ανεργία στον τόπο μας, αλλά και στις περισσότερες «αναπτυγμένες» κοινωνίες, είναι το προϊόν της ολότελα ανορθολογικής επιλογής κατά τη δεκαετία του ’70 να εναποθέσουμε το μέλλον των κοινωνιών μας στην άναρχη και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αγορών. Η πρόσφατη διεθνής οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τις εγχώριες αδυναμίες διπλασίασαν την ανεργία στην Ελλάδα. Μάλιστα, με δεδομένη την παρατεταμένη οικονομική ύφεση την επόμενη δεκαετία η επέκταση της μόνιμης ανεργίας σε ολοένα και ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού πρέπει να θεωρείται βέβαιη. Και η προοπτική μιας παρατεταμένης κατάστασης ανεργίας δεν απειλεί μόνο τους νέους κάτω των 25 ετών αλλά και τους άνω των 40 έως 60 ετών μεσήλικες, οι οποίοι, ενώ έχουν εργαστεί επί σειρά ετών, βρίσκονται εν μια νυκτί απολυμένοι, χωρίς καμιά δυνατότητα επανένταξης στον κόσμο της εργασίας.

Προφανώς, η πρώτη συνέπεια της απώλειας της εργασίας είναι η στέρηση μιας σταθερής πηγής εισοδημάτων απαραίτητων για την επιβίωση. Όμως, η παρατεταμένη κατάσταση ανεργίας έχει και άλλες δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική και ατομική ζωή των ανέργων. Επιπτώσεις που σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ πιο επώδυνες και καταστροφικές από την έλλειψη χρημάτων. Το γεγονός αυτό, μολονότι υποβαθμίζεται ή και παραβλέπεται συστηματικά από τις αρμόδιες αρχές, εντούτοις επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών.

Ήδη, οι πρώτες σοβαρές έρευνες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων αναγνώρισαν τρία τυπικά στάδια ή φάσεις. Το πρώτο στάδιο χαρακτηρίζεται από την απόρριψη και τη συστηματική άρνηση της νέας κατάστασης. Το άτομο δηλαδή αρνείται να αποδεχτεί ότι έχασε την εργασία του και ελπίζει ότι με κάποιο τρόπο θα επαναπροσληφθεί ή θα βρει άλλη καλύτερη εργασία. Ακολουθεί στη συνέχεια το στάδιο της απαισιοδοξίας και της ανησυχίας, καθώς ύστερα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες εύρεσης εργασίας αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δεινή κατάστασή του. Τότε, συνήθως έπειτα από εννιά μήνες ανεργίας, εισέρχεται στο στάδιο της απελπισίας και της κατάθλιψης. Δε βλέπει πια καμία διέξοδο ή προοπτική λύσης στο πρόβλημά του. (…)

Γι’ αυτό ίσως οι περισσότεροι ειδικοί επιμένουν ότι το πιο ουσιαστικό σύμπτωμα της απώλειας εργασίας δεν είναι τόσο η έλλειψη χρημάτων, όσο η απώλεια της αυτοεκτίμησης και του αυτοσεβασμού. Η εσωτερίκευση αυτής της κατάστασης οδηγεί κατά κανόνα σε ενοχικά και αυτοευνουχιστικά αισθήματα, τα οποία όχι μόνο καταστρέφουν κάθε προσπάθεια εξόδου από την «προσωπική» κρίση, αλλά και εμποδίζουν την αναζήτηση εργασίας, ιδίως σε χαλεπούς οικονομικά καιρούς. Η αδράνεια και η ακινησία αποτελούν τα τυπικά γνωρίσματα μιας εσφαλμένης και ενοχικής «εσωτερίκευσης» του προβλήματος της ανεργίας ως προσωπικού προβλήματος των ανέργων που σχετίζεται, υποτίθεται, με κάποιες υποκειμενικές ελλείψεις ή αδυναμίες και όχι, όπως συμβαίνει στην πραγματικότητα, με τα αντικειμενικά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που επιβάλλουν τη βαρβαρότητα της ανεργίας.

 Σπ. Μανουσέλης, εφημ. Ελευθεροτυπία, 30.4.2010 (διασκευή).

 

ΘΕΜΑΤΑ

Α1.    Να αποδώσετε περιληπτικά (90-100 λέξεις) το περιεχόμενο των δύο τελευταίων παραγράφων.  

Β1.    Προσέξτε τον τίτλο του άρθρου.

α) Θεωρείτε ότι ανταποκρίνεται στο περιεχόμενό του; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με δύο παραπομπές στο κείμενο.

β) Να δώσετε έναν εναλλακτικό τίτλο στο άρθρο α) χωρίς κανένα σχόλιο β) με σχόλιο.

         

Β2.  Να αιτιολογήσετε τη χρήση των ερωτημάτων στην πρώτη παράγραφο (Πώς αντιδρούν.. αδιέξοδο καθεστώς ανεργίας;) από τον συγγραφέα. Ποιο επικοινωνιακό αποτέλεσμα επιτυγχάνεται;

Β3.    Μελετήστε την 4^η παράγραφο. Ποιος είναι ο σκοπός του αρθρογράφου; Πώς ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου υπηρετεί τον στόχο αυτό;

Β4.  «Το γεγονός αυτό, μολονότι υποβαθμίζεται ή και παραβλέπεται συστηματικά από τις αρμόδιες αρχές, εντούτοις επιβεβαιώνεται από πλήθος ερευνών.» Ποια σύνταξη προτιμάται στην παραπάνω περίοδο; Για ποιους λόγους; Να τη μεταφέρετε στην αντίθετή της.

Β5.    Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις λέξεις που είναι τυπωμένες με έντονη γραφή με μία συνώνυμη, ώστε να αποδίδεται το ίδιο νόημα.

Β6.    καθεστώς, αρχές, προοπτική, κρίση, καιρούς: Οι παραπάνω λέξεις του κειμένου έχουν περισσότερες από μία σημασίες. Να σχηματίσετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συγκεκριμένες λέξεις με διαφορετική σημασία από αυτή που έχουν στο κείμενο.

Β7.    «Ήδη, οι πρώτες σοβαρές μελέτες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων αναγνώρισαν τρία τυπικά στάδια ή φάσεις»: Στην παραπάνω περίοδο λόγου να εντοπίσετε την ονοματική αναφορική πρόταση και με βάση τις πληροφορίες που περιέχει η πρόταση σε σχέση με τους προσδιοριζόμενους όρους να την χαρακτηρίσετε ως προσδιοριστική ή ως προσθετική/παραθετική.

Δ1.    « … η παρατεταμένη κατάσταση ανεργίας έχει και άλλες δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική και ατομική ζωή των ανέργων. Επιπτώσεις που σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ πιο επώδυνες και καταστροφικές από την έλλειψη χρημάτων.»

          Συμφωνείτε ή όχι με την παραπάνω άποψη; Να εκθέσετε τις απόψεις σας σε ένα άρθρο σας για τη σχολική εφημερίδα. (350-400 λέξεις)